Giáo viên mách bí quyết ôn Ngữ văn thi tốt nghiệp THPT để đạt điểm cao

Giáo viên hướng dẫn bí quyết ôn thi môn Ngữ văn. Ảnh: Phương Lâm.

Kỳ thi tốt nghiệp THPT đang đến gần, việc học và ôn tập sao cho hiệu quả đối với các học sinh khối 12 đang là vấn đề quan tâm của nhiều giáo viên, phụ huynh và đặc biệt là các em học sinh.

Cô Đình Thị Thủy - thạc sĩ Ngữ văn, cho rằng năm 2025 đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong kỳ thi tốt nghiệp THPT. Môn Ngữ văn trở thành môn thi bắt buộc duy nhất theo hình thức tự luận hoàn toàn.

Để học và ôn tập môn Ngữ văn hiệu quả, giáo viên này cho rằng, thứ nhất, học sinh cần hiểu đúng cấu trúc của đề thi tốt nghiệp THPT 2025.

Vì theo cô Thủy, với mục tiêu phát triển năng lực, phẩm chất của chương trình 2018, cấu trúc đề thi môn Ngữ văn có độ phủ cân bằng ở yêu cầu về kỹ năng đọc hiểu - viết, ở kiến thức, tư duy vấn đề xã hội và vấn đề văn học.

Cụ thể:

Đề gồm 2 phần:

Phần I - Đọc hiểu (4 điểm):

- Ngữ liệu: Văn bản văn học (thơ/truyện/ký) hoặc văn bản thông tin, văn bản nghị luận.

- Câu hỏi: 5 câu hỏi có 3 mức độ: Nhận biết - Thông hiểu - Vận dụng.

Phần II - Viết (6 điểm):

Cấu trúc linh hoạt theo văn bản đọc hiểu ở phần I:

Nếu phần I là văn bản văn học thì Phần II gồm:

- Viết đoạn nghị luận văn học (2 điểm)

- Viết bài nghị luận xã hội (4 điểm)

Nếu phần I là văn bản nghị luận, văn bản thông tin thì Phần II gồm:

- Viết đoạn nghị luận xã hội (2 điểm)

- Viết bài nghị luận văn học (4 điểm)

Thứ hai, học sinh cần biết hệ thống hóa kiến thức, kỹ năng.

Học sinh được cung cấp tri thức nền trong từng bài học cụ thể, giai đoạn cuối, các em cần biết tổng hợp tri thức nền, kỹ năng (công thức) làm các phần/loại câu hỏi trong phần I (Đọc hiểu), II (Viết) của đề.

Kiến thức về văn học: Hiểu đúng, trọng tâm các đặc trưng về hình thức, nội dung các thể loại văn học: thơ, truyện, ký, kịch.

Kiến thức về bản thông tin, nghị luận: Hiểu rõ ý nghĩa nhan đề, luận đề, luận điểm, lý lẽ, bằng chứng, phương tiện phi ngôn ngữ, thái độ tác giả…

Kiến thức về tiếng Việt: Các biện pháp tu từ (tất cả các biện pháp tu từ, chú ý các tri thức mới như hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thường, biện pháp nói mỉa, nghịch ngữ, thủ pháp mơ hồ hóa, một số biện pháp làm tăng tính khẳng định, phủ định…); nghĩa của từ, từ Hán Việt; các lỗi về từ, câu, sử dụng cước chú, thành phần tỉnh lược…

Học sinh cần nhuần nhuyễn kỹ năng đọc các loại văn bản, kỹ năng viết nghị luận văn học, nghị luận xã hội ở cả hai dạng viết bài và viết đoạn (vì cấu trúc đề thi bộ công bố linh hoạt - như đã trình bày ở phần trên). Các kỹ năng này các em đều được trang bị trong các giờ học trên lớp.

Cô Đình Thị Thủy cũng lưu ý ở phần Đọc hiểu, học sinh trả lời ngắn gọn, đúng, trúng, đủ.

Viết nghị luận: Đảm bảo cấu trúc của đoạn/bài, giải quyết đúng, sâu sắc vấn đề cần nghị luận, luận điểm sáng rõ, giữa các luận điểm có sự liên kết mạch lạc, kết hợp lý lẽ, bằng chứng, có tư duy phản biện.

Ngoài ra, học sinh cần chú ý kỹ năng trình bày trong bài làm, các em nên thực hành viết trên giấy thi giai đoạn luyện đề tổng hợp. Đảm bảo các yêu cầu: Ghi rõ các phần, mục, câu; Căn lề phẳng, đẹp, hạn chế việc gạch xóa; Khi ngắt đoạn nên lùi đầu dòng khoảng 2cm.

Thứ ba, học sinh cần xây dựng lộ trình học tập

Cô Thủy nhấn mạnh sau khi tổng hợp tất cả kiến thức, kỹ năng, học sinh nên xây dựng một lộ trình học tập theo giai đoạn, lập kế hoạch chi tiết cho việc học trong tuần/tháng.

Ví dụ: Học sinh ôn kiến thức chia theo tuần.

Tuần 1: Tổng hợp kiến thức, kỹnăng

Tuần 2: Ôn kiến thức, kỹ năng đọc hiểu và kết hợp luyện đề theo cấu trúc đề thi.

Tuần 3: Ôn kiến thức, kỹ năng viết đoạn nghị luận xã hội và kết hợp luyện đề theo cấu trúc đề thi.

Tuần 4: Ôn kiến thức, kỹ năng viết bài nghị luận xã hội và kết hợp luyện đề theo cấu trúc đề thi.

Tuần 5: Ôn kiến thức, kỹ năng viết đoạn nghị luận văn học và kết hợp luyện đề theo cấu trúc đề thi.

Tuần 6: Ôn kiến thức, kỹ năng viết bài nghị luận văn học và kết hợp luyện đề theo cấu trúc đề thi.

Các tuần còn lại sẽ luyện đề tổng hợp trên giấy thi (như giấy thi của bộ), bổ sung kiến thức, kỹ năng còn thiếu (dưới sự hỗ trợ của thầy cô); đọc tham khảo các văn bản ngoài chương trình theo thể loại, cập nhật thông tin thời sự, đáng bàn luận…

Ngoài ra, giáo viên này cũng cho rằng học sinh khi bài làm nên có hoạt động chấm/đánh giá chéo với bạn, có hoạt động chấm/đánh giá của thầy cô.

Và những lưu ý

Cô Thủy cho rằng học sinh cần hiểu là không có “bí quyết” từ ‘trên trời” rơi xuống, bí quyết quan trọng nhất nằm trong nguồn năng lượng nội tại của mỗi học sinh. Xác lập được tâm thế đúng, tư duy và thái độ tích cực trong quá trình học sẽ là “bí quyết” cho các em thành công trong kỳ thi.

Vì vậy, theo cô Thủy, các em cần chủ động trau dồi tri thức, kỹ năng (bám sát yêu cầu được thể hiện trong SGK), chủ động thực hành, luyện tập và rút kinh nghiệm sau mỗi bài làm.

“Không chủ quan, thiên lệch trong học, ôn tập. Ví dụ, học sinh có thể dự đoán đề khả năng cao viết bài nghị luận xã hội nên không tập trung ôn dạng bài nghị luận văn học. Cần học và ôn toàn bộ thể loại, kiến thức, kỹ năng, nhất là trong chương trình lớp 11, 12”, cô Thủy nhấn mạnh.

Giáo viên này cho rằng cần chú trọng phát huy tư duy logic và tư duy phản biện. Đề thi theo chương trình 2018 tập trung kiểm tra, đánh giá năng lực, phẩm chất của học sinh. Vì vậy, ngoài việc trau dồi ngôn ngữ, sự sáng tạo trong diễn đạt.

Yêu cầu đầu tiên là các câu trả lời của học sinh phải đảm bảo hệ thống ý, các ý logic, biện chứng; sử dụng tư duy phản biện trong lập luận, biện giải các vấn đề một cách sâu sắc, trọn vẹn.

Cô Thủy nhấn mạnh với chương trình Ngữ văn 2018, Bộ GD&ĐT đã nêu rõ mục tiêu và triển khai cụ thể nội dung chương trình (qua các bộ Sách giáo khoa), bộ cũng công bố rõ cấu trúc đề thi.

"Vì vậy, chắc chắn sẽ không xuất hiện đề thi 'đánh đố' học sinh. Điều quan trọng là các em học sinh nắm chắc kiến thức cơ bản, học đúng, học sâu các nội dung trọng tâm, luyện kỹ năng thành thục và phát huy tối đa năng lực, dấu ấn các nhân trong bài làm, các em chắc chắn chinh phục được môn Ngữ văn trong kỳ thi sắp tới", cô Thủy nhấn mạnh.