Giáo dục giới trẻ điều gì sau sự 'bay màu' của những MV lệch chuẩn

Nhiều MV nổi tiếng của Binz như Krazy, They Said, Thôi anh không chơi đâu... biến mất trên nền tảng.

Hàng loạt MV với ca từ dung tục của Jack, HIEUTHUHAI, Andree Right Hand đồng loạt “bay màu” khỏi các nền tảng. Sau cơn bão dư luận, động thái quyết liệt từ cơ quan quản lý được xem là câu trả lời đanh thép, một chiến thắng tạm thời cho những người mong muốn “thanh lọc” môi trường giải trí.

Nhưng khi lớp bụi tranh cãi lắng xuống, hành động “dọn rác” này lại vô tình phơi bày một câu hỏi lớn hơn và đáng lo ngại hơn: Tại sao những tác phẩm lệch chuẩn như vậy lại có thể tồn tại, thậm chí được tung hô và trở thành xu hướng?

Chia sẻ về việc các MV ca nhạc của Jack, Binz, biến mất khỏi các nền tảng, chuyên gia giáo dục Vũ Thị Thu Hương và Bùi Khánh Nguyên cho rằng việc cấm sóng sản phẩm văn hóa có ảnh hưởng lớn đến giáo dục, tư duy và tâm lý của người trẻ này là cần thiết, nhưng nếu chỉ dừng ở biện pháp hành chính, vấn đề sẽ khó được giải quyết tận gốc.

Jack gây tranh cãi sau ca khúc biểu diễn trong sự kiện ngày 16/10 ở Hà Nội.

Ngăn giới trẻ cuốn theo hình mẫu độc hại

Những câu hát bị cho là ngạo mạn, thách thức của Jack như “Anh hát chơi chơi hơn một kiếp của nó đi làm” đến nội dung dung tục, cổ súy lối sống lệch chuẩn trong các sản phẩm của Andree Right Hand, Binz… tất cả đều dễ dàng trở thành xu hướng được tung hô trên mạng xã hội.

Lý giải về hiện tượng này, chuyên gia giáo dục, tiến sĩ Vũ Thị Thu Hương nhận định gốc rễ vấn đề nằm ở tâm lý của giới trẻ.

“Trẻ em vốn ít nghe lời bố mẹ, mà thường bị thu hút bởi những hình mẫu bên ngoài đời sống”, bà Hương nói.

Theo bà Hương, trong mắt các em, lời khuyên của cha mẹ thường bị coi là “đẹp đẽ quá”, xa rời thực tế và mang cảm giác gò bó. Ngược lại, những cá nhân nói thẳng, chơi ngông, hay dám chống lại chuẩn mực lại trở nên hấp dẫn, được khoác cho chiếc áo của sự bản lĩnh.

“Các em đang hiểu nhầm giữa chơi ngông và bản lĩnh. Chơi ngông, chửi bậy hay làm điều ngược đời thì dễ, còn sống tử tế, làm việc có ích mới là điều khó. Nhưng chính vì cái dễ đó, những hành vi phản chuẩn lại xuất hiện và lan truyền nhiều hơn”, bà Hương nói.

Chơi ngông, chửi bậy hay làm điều ngược đời thì dễ, còn sống tử tế, làm việc có ích mới là điều khó

Chuyên gia giáo dục, tiến sĩ Vũ Thị Thu Hương

Chính vì vậy, bà Hương cho rằng động thái yêu cầu các đơn vị không mời hoặc tạm dừng hoạt động của nghệ sĩ có hành vi lệch chuẩn từ cơ quan quản lý là “tích cực và cần thiết”.

Bà Hương ví von với cách làm của Trung Quốc, nơi nhiều nghệ sĩ bị “phong sát” (cấm sóng) vì vi phạm đạo đức, giúp môi trường giải trí trở nên sạch hơn. Theo bà Hương, Việt Nam cũng cần một quá trình làm sạch tương tự để ngăn giới trẻ bị cuốn theo những hình mẫu độc hại.

Tuy nhiên, tâm tư với Tri Thức - Znews, bà Hương cũng chỉ ra một lỗ hổng lớn - vai trò “đề kháng” của giáo dục. Nhà trường vẫn chú trọng dạy chữ, dạy kiến thức hơn là dạy quản lý cảm xúc, hành vi và phát triển nhân cách.

“Giáo dục đạo đức và kỹ năng sống còn bị coi nhẹ từ lâu, và hiện nay còn bị coi nhẹ hơn”, bà Hương nhận định. Đây chính là nền tảng bị bỏ quên, khiến học sinh thiếu đi khả năng tự nhận biết và chống lại tác động tiêu cực từ môi trường.

Rapper GDucky với bài Miền mộng mị cũng nằm trong danh sách bị nhắc tên trong văn bản của Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM.

Trách nhiệm không chỉ ở nghệ sĩ

Việc gỡ bỏ các sản phẩm không đúng chuẩn mực là điều cần thiết, tuy nhiên, phân tích với Tri Thức - Znews, chuyên gia giáo dục độc lập Bùi Khánh Nguyên cho rằng việc xử lý các sản phẩm lệch chuẩn cần được nhìn nhận một cách đa chiều, thay vì chỉ dừng lại ở phản ứng cực đoan như cấm đoán toàn bộ.

Thay vì chỉ trích hay kêu gọi cấm đoán, xã hội cần tập trung củng cố “sức đề kháng văn hóa” cho người trẻ

Chuyên gia giáo dục Bùi Khánh Nguyên

Ông Nguyên phân tích xã hội luôn tồn tại nhiều “bộ lọc” khác nhau. Pháp luật là rào cản cứng để xử lý hành vi vi phạm nhưng còn có một “bộ lọc xã hội” được hình thành từ chính nhận thức và trình độ thẩm mỹ của công chúng. Theo thời gian, nếu một tác phẩm không có giá trị, chính khán giả sẽ sàng lọc và đào thải nó.

Theo ông Nguyên, điều đáng lo ngại hiện nay không phải là sự tồn tại của “rác văn hóa” mà là khả năng nhận diện giá trị nghệ thuật của công chúng còn hạn chế. Nhiều sản phẩm kém chất lượng vẫn được tung hô vì người nghe chưa được trang bị đủ kiến thức để phân biệt. Do đó, thay vì chỉ trích hay kêu gọi cấm đoán, xã hội cần tập trung củng cố “sức đề kháng văn hóa” cho người trẻ.

Chuyên gia Bùi Khánh Nguyên kết luận thay vì đặt nặng chuyện “cấm” hay “cho phép”, điều quan trọng là mỗi cá nhân, từ phụ huynh, giáo viên đến người làm truyền thông, cần cùng nhau xây dựng khả năng thẩm định và gu thưởng thức lành mạnh cho thế hệ trẻ. Chỉ khi đó, những tác phẩm phản cảm mới tự nhiên bị loại khỏi đời sống văn hóa mà không cần đến mệnh lệnh hành chính.

Theo các chuyên gia, con đường bền vững đòi hỏi giải pháp tổng thể, nơi gia đình, nhà trường và xã hội phải cùng vào cuộc.

Chuyên gia Vũ Thị Thu Hương nhấn mạnh vai trò của gia đình đối với giáo dục con cái. Theo bà Hương, cha mẹ nên là hình mẫu đầu tiên, sống đúng mực, biết lắng nghe để con trẻ tự hình thành khả năng phân biệt đâu là bản lĩnh thật, đâu chỉ là sự nổi loạn bề ngoài. Đồng thời, nhà trường cần trả lại vị trí xứng đáng cho giáo dục đạo đức và kỹ năng sống.

Ngoài ra, chuyên gia Bùi Khánh Nguyên nhấn mạnh vai trò định hướng của giới chuyên môn và truyền thông cần được phát huy mạnh mẽ hơn. Ông Nguyên cho rằng cần có những phân tích sâu sắc, khách quan để nâng cao trình độ thẩm mỹ của công chúng, giúp họ tự hình thành một “bộ lọc” thông thái.

Chuyên gia nhấn mạnh chỉ khi cả ba trụ cột: gia đình, nhà trường và xã hội cùng phối hợp đồng bộ mới có thể xây dựng một “hệ miễn dịch” đủ mạnh để giới trẻ tự tin lựa chọn những giá trị tốt đẹp và khi đó, “rác văn hóa” sẽ tự khắc biến mất.