Vỏ chanh dây đang mở ra cơ hội làm giàu bền vững, vừa tăng giá trị, vừa bảo vệ môi trường.
Trong nhiều năm, vỏ chanh dây phần chiếm tới một nửa trọng lượng quả và thường bị xem là phế thải sau chế biến. Thế nhưng, tại Gia Lai và một số tỉnh Tây Nguyên, phụ phẩm nông nghiệp này đang được nhìn nhận lại với giá trị mới, mở ra hướng đi tiềm năng cho nông nghiệp tuần hoàn.
Tại Công ty TNHH Quicornac, mỗi ngày nhà máy ép nước chanh dây đều phát sinh hàng tấn vỏ quả. Nếu không xử lý hợp lý, lượng phụ phẩm này vừa gây lãng phí, vừa tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường. Xuất phát từ thực tế đó, công ty đã triển khai cung cấp vỏ chanh dây cho các trang trại chăn nuôi bò, đồng thời phối hợp với các đơn vị nghiên cứu ủ phân hữu cơ vi sinh. Mục tiêu là tối ưu hóa chuỗi giá trị sản xuất mà không để hoạt động kinh doanh tác động xấu đến môi trường.
Một số gia đình tại Gia Lai, nhận thấy vỏ chanh dây giàu dinh dưỡng, từ năm 2020 đã mạnh dạn cho bò ăn thuần loại phụ phẩm này. Kết quả cho thấy đàn bò phát triển ổn định, giảm chi phí thức ăn, trong khi lượng vỏ bỏ đi được tận dụng triệt để.
Không dừng lại ở chăn nuôi, Quicornac còn liên kết với Viện Khoa học Công nghệ sinh học và Môi trường để thử nghiệm ủ men vi sinh từ vỏ chanh dây. Kết quả cho ra loại phân vi sinh chất lượng cao, giàu dinh dưỡng và an toàn cho đất.
Từ tháng 5/2023, công ty phối hợp với Tiến sĩ Lê Văn Tri – Chủ tịch Hiệp hội Phân bón sinh học Việt Nam – triển khai mô hình xử lý gần 3.500 tấn vỏ chanh dây, tạo ra 1.500 tấn mùn hữu cơ đạt chuẩn làm nguyên liệu sản xuất phân bón hữu cơ vi sinh. Loại phân bón này bước đầu được đánh giá cao khi thử nghiệm trên cà phê và cao su tại Gia Lai, Đắk Lắk.
Vỏ chanh dây có nhiều chất quý
Khoa học cũng chỉ ra nhiều giá trị bất ngờ trong vỏ chanh dây. Thành phần pectin chiếm tới 10–20%, là chất tạo gel quý trong sản xuất mứt, kẹo, sữa chua, nước giải khát.
Ngoài ra, vỏ chanh dây chứa nhiều flavonoid, polyphenol có khả năng chống oxy hóa mạnh, cùng chất xơ giúp cải thiện tiêu hóa, phòng ngừa táo bón và hỗ trợ giảm cân.
Một số nghiên cứu còn ghi nhận các alkaloid tự nhiên trong vỏ có tác dụng làm dịu thần kinh, hỗ trợ giấc ngủ. Ở quy mô hộ gia đình, vỏ chanh dây phơi khô còn được dùng để pha trà thảo dược thanh nhiệt, giải độc.
Không chỉ ở Việt Nam, nhiều nước như Brazil, Colombia đã đi trước một bước trong tận dụng phụ phẩm này. Tại đây, bột vỏ chanh dây được thương mại hóa như một loại thực phẩm chức năng giàu chất xơ, xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu. Một số doanh nghiệp còn phát triển mỹ phẩm chống lão hóa từ tinh chất vỏ chanh dây, mở rộng thị trường giá trị cao.
Việt Nam hiện trồng và xuất khẩu hơn 100.000 tấn chanh dây mỗi năm, đồng nghĩa với khoảng 50.000 tấn vỏ có thể tái chế. Nếu chỉ 10% trong số này được tận dụng chiết xuất pectin, giá trị mang lại có thể lên tới hàng chục triệu USD, thay vì phải nhập khẩu gần như toàn bộ pectin từ châu Âu như hiện nay.
Tại Tây Nguyên, nhiều hợp tác xã đã thử nghiệm sấy khô, nghiền vỏ chanh dây thành bột làm thức ăn chăn nuôi hoặc ủ phân hữu cơ, bước đầu đem lại nguồn thu ổn định. Những mô hình này cho thấy khả năng xây dựng chuỗi giá trị nông nghiệp tuần hoàn: từ nước ép phục vụ xuất khẩu, đến vỏ quả dùng sản xuất pectin, chế phẩm sinh học, phân bón và thức ăn gia súc.
Rõ ràng, vỏ chanh dây không còn là phế phẩm bỏ đi, mà đang dần khẳng định vai trò “mỏ vàng tím” trong nông nghiệp bền vững. Nếu có thêm chính sách hỗ trợ, đầu tư công nghệ chiết xuất và liên kết thị trường, phụ phẩm này hoàn toàn có thể trở thành ngành hàng mang lại giá trị kinh tế lớn, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường.
