Thị trường tài sản số đã đến rất gần

Ngày 9-9 vừa qua, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đã ký ban hành Nghị quyết số 5/2025/NQ-CP, cho phép thí điểm thị trường tài sản mã hóa trong thời hạn 5 năm. Đây là bước đi quan trọng nhằm đưa hoạt động giao dịch tài sản số tại Việt Nam vào khuôn khổ pháp lý, bảo đảm an toàn, minh bạch và phù hợp thông lệ quốc tế.

Mảnh ghép không thể thiếu

Theo Nghị quyết này, đối tượng tham gia thí điểm gồm tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước được phép chào bán, phát hành, giao dịch, thanh toán, lưu ký và tự doanh tài sản mã hóa tại Việt Nam. Tuy nhiên, chỉ những tổ chức được Bộ Tài chính cấp phép mới được cung cấp dịch vụ và quảng cáo. 

Điều kiện cấp phép khá chặt chẽ: doanh nghiệp (DN) phải đăng ký theo mô hình công ty TNHH hoặc cổ phần, vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỉ đồng, trong đó nhà đầu tư nước ngoài chỉ được nắm tối đa 49% vốn. 

DN phải có tối thiểu hai cổ đông là tổ chức hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm, quản lý quỹ hoặc công nghệ thông tin; đồng thời bảo đảm nhân sự có chứng chỉ hành nghề, hạ tầng công nghệ đạt chuẩn quốc tế về an toàn thông tin, quản trị rủi ro và phòng chống rửa tiền.

Nhà đầu tư tài sản số sắp được giao dịch trực tiếp ở các sàn trong nước. Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Danh mục tài sản được phép giao dịch phải là tài sản thực (fungible hoặc non-fungible token), không bao gồm chứng khoán và tiền pháp định, dùng cho mục đích trao đổi hoặc đầu tư. Thanh toán bắt buộc bằng đồng Việt Nam (VNĐ), sàn có trách nhiệm quy đổi giá trị tài sản sang VNĐ, không cho phép sử dụng trực tiếp các stablecoin (tiền điện tử gắn với một giá trị tham chiếu như USDT hay USDC). Trong giai đoạn đầu, danh mục dự kiến tập trung vào các đồng lớn như Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH) cùng một số token tiện ích do Bộ Tài chính phê duyệt.

Hoạt động giao dịch được thực hiện theo mô hình khớp lệnh liên tục, có lưu ký và quản lý tài sản tập trung, minh bạch thông qua sổ lệnh điện tử. Thanh toán và rút nạp tiền thực hiện qua ngân hàng đối tác, còn tài sản mã hóa được nạp/rút qua ví lưu ký của sàn. Tất cả tổ chức, cá nhân tham gia đều phải tuân thủ nghiêm quy định về công bố thông tin, phòng chống rửa tiền, bảo mật dữ liệu và chịu sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý.

Các chuyên gia cho rằng Nghị quyết 05/2025 có ý nghĩa đặc biệt lớn đối với nhà đầu tư, DN và cả nền kinh tế. Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang xây dựng hai trung tâm tài chính quốc tế tại TP HCM và Đà Nẵng, sự phát triển của tài chính số là mảnh ghép không thể thiếu. 

TS Phạm Nguyễn Anh Huy, giảng viên Tài chính cấp cao, Đại học RMIT Việt Nam, nhận định việc công nhận và quản lý chính thức thị trường tài sản số sẽ giúp Việt Nam thu hút đầu tư chất lượng cao từ cả trong và ngoài nước, đồng thời thúc đẩy việc làm trong ngành tài chính số và đa dạng hóa thị trường vốn. 

"Một khung pháp lý cho các sàn giao dịch được cấp phép có thể trở thành cánh cửa để số hóa các tài sản truyền thống như bất động sản, hạ tầng xanh hay tín chỉ năng lượng tái tạo, từ đó mở thanh khoản cho các lĩnh vực then chốt phục vụ mục tiêu tăng trưởng bền vững. Việc cấp phép cũng nâng cao tính minh bạch, củng cố niềm tin của nhà đầu tư và hạn chế các hoạt động phi pháp" - TS Anh Huy nhấn mạnh.

"Sân chơi" có kiểm soát

Sự cần thiết của khung pháp lý càng rõ ràng hơn khi nhìn vào số liệu chấp nhận tài sản số tại Việt Nam. Chuyên gia tài chính Phan Dũng Khánh dẫn báo cáo của Chainalysis năm 2025 cho thấy Việt Nam nằm trong nhóm hàng đầu thế giới về chỉ số chấp nhận tài sản số, với mức độ phổ cập cao gấp 3-4 lần trung bình toàn cầu. Theo Triple-A, đến năm 2024 đã có hơn 20% dân số Việt Nam sở hữu tài sản này, trong khi giai đoạn 2023-2024, Việt Nam thu hút khoảng 105 tỉ USD dòng vốn từ thị trường blockchain. 

"Nhiều nhà đầu tư sẵn sàng nộp thuế và giao dịch trên các nền tảng chính thức nếu được pháp luật bảo vệ. Việc có hành lang pháp lý sẽ thu hút không chỉ những người đã sở hữu tài sản số mà cả những nhà đầu tư mới, vốn trước đây còn e ngại" - ông Khánh phân tích.

Theo chuyên gia này, để cạnh tranh sòng phẳng với các sàn quốc tế lớn, các sàn được cấp phép trong nước không chỉ dựa vào lợi thế pháp lý mà còn cần đa dạng sản phẩm và dịch vụ đi kèm. Ông nhấn mạnh: "Nếu triển khai tốt, các sàn trong nước có thể thu hút cả nhà đầu tư quốc tế, tạo thêm nguồn thu cho ngân sách, thúc đẩy kinh tế truyền thống và đặc biệt là kinh tế số. Đây cũng sẽ là kênh huy động vốn mới cho DN Việt Nam phát triển".

TS Nguyễn Duy Quang, Trưởng ngành Kinh tế số, Đại học Kinh tế - Tài chính TP HCM (UEF), cho rằng việc thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam sẽ khuyến khích đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực quản trị. Khi thị trường được đưa vào khuôn khổ, sẽ hình thành một sân chơi có kiểm soát cho ngân hàng, công ty chứng khoán, bảo hiểm lớn thử nghiệm blockchain, hợp đồng thông minh và các ứng dụng tài chính số khác. 

Ông nhấn mạnh yêu cầu vốn điều lệ 10.000 tỉ đồng cùng tiêu chí phòng chống rửa tiền nghiêm ngặt sẽ hướng tới thu hút các tổ chức tài chính quốc tế uy tín, đồng thời tạo động lực phát triển hệ sinh thái tài chính số với các dịch vụ giao dịch, lưu ký, thanh toán bằng VNĐ, mở ra cơ hội cho các công nghệ tài chính mới như fintech, insurtech và regtech... phát triển gắn với kênh huy động vốn mới.

Tuy vậy, TS Quang cũng lưu ý ngưỡng vốn điều lệ quá cao có thể trở thành rào cản đối với các start-up và DN công nghệ tiềm năng, khiến số lượng tổ chức tham gia hạn chế, dễ dẫn đến cấu trúc thị trường "độc quyền nhóm" và thiếu sáng tạo sản phẩm. Ngoài ra, dù có quy định phòng chống rửa tiền, nguy cơ tấn công mạng, lừa đảo và thất thoát tài sản vẫn hiện hữu. "Việc chỉ cho phép tổ chức tham gia trực tiếp, chưa mở rộng cho cá nhân, có thể làm giảm tính lan tỏa, tạo cảm giác khan hiếm thông tin với nhà đầu tư nhỏ lẻ" - ông Quang phân tích.