Trong bối cảnh thương mại điện tử (TMĐT) bùng nổ và chuỗi cung ứng ngày càng phức tạp, AI nổi lên như một trong những công nghệ chủ chốt giúp các kho hàng đạt được tốc độ, độ chính xác và tính linh hoạt cao hơn.
Số liệu của Interact Analysis dự đoán diện tích kho hàng trên toàn cầu sẽ đạt 3,905 km2 vào năm 2030, tăng 27% so với 3.067 km2 năm 2023. Chi tiêu lao động trong ngành kho hàng cũng dự kiến sẽ tăng trong dài hạn, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm là 7% đến năm 2030.
Sự tăng trưởng mạnh mẽ này chủ yếu đến từ nhu cầu tối ưu hóa tồn kho, tự động hóa quy trình, và khả năng sử dụng dữ liệu lớn (Big Data) để đưa ra quyết định nhanh chóng. Khi các đơn hàng trở nên nhỏ lẻ và tần suất giao nhận cao hơn, những kho hàng truyền thống với quy trình thủ công khó đáp ứng yêu cầu về tốc độ và độ chính xác, từ đó thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư mạnh vào AI.
Đồng quan điểm, ở cấp độ toàn cầu và tại Việt Nam, báo cáo Warehousing Vision Study của Zebra Technologies chỉ ra rằng ngành quản lý kho đang đứng trước nhu cầu ngày càng tăng về tốc độ, độ chính xác và an toàn, đồng thời phải đối mặt với áp lực chi phí lao động và kỳ vọng khách hàng cao hơn bao giờ hết.
Theo nghiên cứu này, 63% các nhà lãnh đạo ngành kho hàng toàn cầu có kế hoạch triển khai phần mềm trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ thực tại ảo tăng cường (AR) trong vòng 5 năm tới.
Ngoài ra, 64% đối tượng tham gia khảo sát trên toàn cầu có kế hoạch tăng chi tiêu cho hiện đại hóa kho hàng trong 5 năm tới. Trong khi đó, 63% trên toàn cầu có kế hoạch đẩy nhanh tiến độ hiện đại hóa vào năm 2029.
Sức mạnh tự động
Câu chuyện ứng dụng AI, công nghệ tự động vào ngành kho hàng đang là xu thế không thể đảo ngược.
Khảo sát của Warehousing Vision Study cho thấy 85% nhân viên kho hàng trên toàn cầu báo cáo rằng nếu người sử dụng lao động không đầu tư vào công nghệ để cải thiện hoạt động kho, họ sẽ không thể đạt được các mục tiêu kinh doanh.
Khoảng 74% nhân viên kho hàng trên toàn cầu lo ngại về việc họ đang dành quá nhiều thời gian làm những nhiệm vụ có thể được tự động hóa. Trong khi đó 72% nhân viên kho hàng trên toàn cầu lo ngại về an toàn khi làm việc trong các kho hàng ngày càng bận rộn, đặc biệt 70% lo lắng về nguy cơ chấn thương.
Thậm chí 69% nhân viên kho hàng trên toàn cầu báo cáo về việc thiếu lao động có trình độ làm việc tại kho và bày tỏ lo ngại về tình trạng mệt mỏi và kiệt sức về thể chất.
Báo cáo của Zebra Technologies còn cho thấy các nhà lãnh đạo ngành kho hàng cũng phải thừa nhận rằng họ gặp khó khăn trong việc duy trì tỷ lệ lấp đầy (51%) và chuẩn bị đơn hàng (47%) được nêu trong các thỏa thuận cấp độ dịch vụ (SLA).
Hoạt động TMĐT gia tăng cũng khiến việc "giao hàng nhanh hơn tới khách hàng cuối" trở thành thách thức hàng đầu đối với các đội nhóm trong ngành kho hàng, ngay cả trong bối cảnh công nghệ được ứng dụng ngày càng nhiều.
Do sự chênh lệch ngày càng tăng giữa kỳ vọng của khách hàng và nguồn tuyển dụng hạn chế của các doanh nghiệp kho hàng, các nhân viên kho hàng đánh giá cao việc ứng dụng các công nghệ như robot cộng tác (88% trên toàn cầu, 91% ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương-APAC), thiết bị kiểm kho hiện đại (88% trên toàn cầu, 90% ở APAC), ứng dụng liên lạc (87% trên toàn cầu, 90% APAC) và các công cụ quản lý tác vụ (91% trên toàn cầu, 94% ở APAC) để giúp giải quyết các vấn đề tại nơi làm việc.
Hơn chín trong số 10 nhân viên tham gia khảo sát cũng tin rằng tăng cường ứng dụng công nghệ tự động hóa và di động sẽ giúp thu hút và giữ chân được nhiều nhân viên kho hàng hơn, đặc biệt là khi bản thân họ cảm thấy được người sử dụng lao động trân trọng hơn khi được trang bị các công nghệ này.
Tương tự, báo cáo của Grand View Research cho thấy AI kết hợp machine learning (ML) cho phép phân tích hàng loạt dữ liệu lịch sử bán hàng, xu hướng mùa vụ, thậm chí tín hiệu thị trường để dự báo chính xác nhu cầu trong tương lai.
Cụ thể, 78% các nhà lãnh đạo kho hàng toàn cầu đánh giá AI có ảnh hưởng tích cực đến khả năng dự báo nhu cầu và tối ưu tồn kho. Điều này giúp giảm tỷ lệ hết hàng hoặc tồn kho ứ đọng, đồng thời tiết kiệm chi phí lưu kho.
Trong khi đó, hệ thống camera gắn AI có thể nhận diện, phân loại sản phẩm, phát hiện lỗi bề mặt hay sai sót đóng gói ngay trên băng chuyền. Điều này không chỉ đảm bảo chất lượng đơn hàng mà còn giảm sự phụ thuộc vào nhân công kiểm tra thủ công.
Cơ hội và thách thức
Việc giao nhiệm vụ lặp đi lặp lại cho máy móc giúp nhân viên kho giảm bớt gánh nặng thể lực, từ đó tập trung vào những công việc đòi hỏi kỹ năng cao hơn như giám sát hệ thống, bảo trì thiết bị hay quản lý quy trình.
Các nhà lãnh đạo trong ngành kho hàng tin rằng các ứng dụng AI chạy trên thiết bị di động sẽ tạo ra tác động lớn nhất trong các lĩnh vực an toàn lao động, kiểm soát chất lượng và quản lý hàng tồn kho.
Báo cáo Warehousing Vision Study cho thấy khoảng 79% trong số họ nói rằng AI sẽ có tác động tích cực đến khả năng phát hiện các mối nguy hiểm tiềm ẩn và cảnh báo phòng ngừa, 78% cho rằng AI sẽ tác động đến khả năng phát hiện vấn đề hoặc sự bất thường.
Ngoài ra, 77% đối tượng tham gia khảo sát cho rằng các ứng dụng AI sẽ nâng cao khả năng của họ trong dự báo nhu cầu, hợp lý hóa mức tồn kho và tối đa hóa dư địa sử dụng các ứng dụng AI.
Nhiều nhà lãnh đạo trong ngành kho hàng toàn cầu đã và đang lên kế hoạch thực hiện tăng cường/tự động hóa cho biết mục tiêu của họ là giảm thiểu sai lỗi (71%) và đáp ứng SLA (70%).
Họ hy vọng tự động hóa sẽ nâng cao hiệu suất và năng suất của người lao động (54% trên toàn cầu, 56% ở APAC) cũng như giảm lỗi đơn hàng và giảm lấy hàng thủ công (53% trên toàn cầu và ở APAC).
Thêm vào đó, 82% lãnh đạo trong ngành kho hàng trên toàn cầu đồng ý rằng trang bị cho nhân viên kho hàng nhiều công cụ công nghệ hơn sẽ giúp họ vượt mục tiêu năng suất đồng thời giảm áp lực thể chất và ngăn ngừa nguy cơ chấn thương.
Song bên cạnh cơ hội, nhiều người lao động lo ngại AI có thể gián tiếp dẫn đến giảm biên chế, nhất là các vị trí thu gom, đóng gói, sắp xếp pallet. McKinsey ước tính đến năm 2030, toàn cầu sẽ có khoảng 400–800 triệu lao động bị tác động bởi tự động hóa và AI.
Tuy nhiên, đa số chuyên gia cho rằng nếu doanh nghiệp đầu tư bài bản vào đào tạo lại (reskilling) và chuyển đổi kỹ năng, AI sẽ trở thành công cụ "tăng cường" (augmentation) thay vì thế chỗ hoàn toàn con người.
"AI sẽ không thay thế hoàn toàn được con người, nhưng những lao động biết cách dùng AI thì sẽ thay thế được nhân viên không biết", Christanto Suryadarma, Phó Chủ tịch phụ trách kinh doanh khu vực Đông Nam Á (SEA), Hàn Quốc và kênh APJeC, Zebra Technologies cho biết.
Ở một khía cạnh khác, báo cáo của Daifuku cho thấy nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam có hạn chế về cơ sở hạ tầng, dẫn đến khó khăn khi tích hợp AI vào hệ thống cũ. Đi kèm với đó là chi phí đầu tư ban đầu khá cao cho các giải pháp tự động hóa.
Ông Christanto Suryadarma
Ngoài ra, thiếu nhân lực có kỹ năng AI và robotics là rào cản lớn. Báo cáo Vietnam Briefing nhận định Việt Nam cần 10.000–15.000 chuyên gia AI trong 5 năm tới để đáp ứng nhu cầu chuyển đổi số nói chung, trong đó kho hàng chiếm tỷ trọng đáng kể.
Bởi vậy, nhiều công ty như Zebra Technologies, Oracle, SSI Schaefer đã mở rộng mạng lưới đối tác tại Việt Nam, cung cấp gói giải pháp trọn bộ từ thiết bị di động công thái học đến phần mềm dự báo nhu cầu, đồng thời hoàn thiện dịch vụ hậu mãi và đào tạo tại chỗ để giảm tải cho doanh nghiệp.
Rõ ràng, AI đang là đòn bẩy chiến lược giúp ngành kho hàng giải quyết "bài toán" tốc độ, chi phí và an toàn trong bối cảnh thương mại điện tử và yêu cầu khách hàng ngày càng khắt khe. Dù còn nhiều thách thức về chi phí, nhân lực và tích hợp hệ thống nhưng những doanh nghiệp tiên phong ứng dụng AI sẽ giành được lợi thế cạnh tranh bền vững hơn so với đối thủ.
