Từng được ca ngợi là một trong những "cỗ máy kiếm tiền" hiệu quả nhất của Phố Wall, Jane Street – công ty giao dịch chứng khoán khét tiếng với chiến lược định lượng siêu tốc và lợi nhuận bùng nổ – đang đối mặt với vụ bê bối lớn nhất trong lịch sử của mình.
Chỉ trong vòng hơn hai năm, Jane Street đã thu về hơn 4,3 tỷ USD lợi nhuận tại thị trường Ấn Độ, một con số đáng mơ ước đối với bất kỳ tổ chức tài chính nào. Nhưng cũng chính thị trường này lại đang khiến hãng phải đối mặt với cáo buộc nghiêm trọng từ Cơ quan Giám sát Chứng khoán Ấn Độ (Sebi), đó là thao túng cổ phiếu ngân hàng để trục lợi từ quyền chọn trong một "kế hoạch được lên kịch bản kỹ lưỡng và hiểm độc" (Sinister Scheme).
Tổng số tiền bị cáo buộc thu lợi bất chính có thể lên tới 20 tỷ USD nếu xét toàn diện trên quy mô hoạt động toàn cầu, khi các nhà quản lý ở nhiều quốc gia khác đang bắt đầu vào cuộc điều tra sau động thái từ Ấn Độ.
Âm mưu
Theo cáo buộc của Sebi, Jane Street đã tận dụng vị thế tài chính khổng lồ, sức mạnh công nghệ và thuật toán giao dịch siêu tốc để "lái" giá cổ phiếu của ba ngân hàng lớn – chiếm tới 60% trọng số chỉ số BankNifty – trong các phiên giao dịch quan trọng, đặc biệt gần thời điểm đáo hạn hợp đồng quyền chọn.
Bước đầu, Jane Street đặt cược (thông qua quyền chọn) rằng chỉ số cổ phiếu ngân hàng lớn của Ấn Độ – BankNifty – sẽ biến động theo một hướng nhất định. Để chắc chắn phần cược đó thắng, họ điều chỉnh giá của một vài cổ phiếu ngân hàng quan trọng (chiếm tỷ trọng lớn trong chỉ số BankNifty), thông qua việc mua/bán với khối lượng rất lớn trong thời điểm nhạy cảm.
Nói cách khác, họ cố tình "lái" chỉ số thị trường đi theo hướng có lợi cho mình, rồi thu lợi lớn từ quyền chọn mà họ đã đặt cược từ trước.
Với chiến lược đó, công ty không chỉ đơn thuần đặt cược, mà còn tự tạo ra "kết quả" có lợi cho chính mình.
Đây là hành vi mà Sebi mô tả là mang tính chủ đích, có tổ chức và nhằm trục lợi từ sự thiếu hiểu biết hoặc bất lực của nhà đầu tư nhỏ lẻ.
Nội dung chi tiết trong báo cáo 105 trang của Sebi cho thấy một chuỗi giao dịch khéo léo và phức tạp đến mức người ngoài ngành khó nhận ra mánh khoé, nhưng lại đủ để tạo nên biến động bất thường trên thị trường.
Dù nổi tiếng là công ty cẩn trọng với rủi ro và có văn hóa "nội bộ khép kín", sự tăng trưởng quá nóng của Jane Street trong 5 năm qua – từ 2,1 tỷ USD doanh thu (2019) lên hơn 20,5 tỷ USD (2024) – đã khiến cấu trúc quản trị lỏng lẻo của họ trở thành điểm yếu. Riêng trong quý I/2025, hãng đã thu về 7,2 tỷ USD.
Không CEO, không chủ tịch hội đồng quản trị, công ty này được điều hành bởi 40 "đối tác vốn" – mà nổi bật nhất là nhà đồng sáng lập Rob Granieri. Cấu trúc "phi truyền thống" ấy, từng là lợi thế linh hoạt, giờ lại bị nghi ngờ là thiếu kiểm soát nội bộ khi mở rộng sang những thị trường dễ tổn thương như Ấn Độ.
Chính trong môi trường hỗn loạn của thị trường phái sinh Ấn Độ – nơi hàng triệu nhà đầu tư nhỏ lẻ đổ xô vào quyền chọn và phần lớn bị thua lỗ – Jane Street đã "thấy cơ hội". Từ năm 2020, khi mới vào Ấn Độ, họ đã nhanh chóng phát triển như vũ bão, kiếm hàng tỷ USD lợi nhuận, trong khi các nhà đầu tư nội địa lỗ tổng cộng 12,3 tỷ USD vào năm 2024.
Thị trường phái sinh Ấn Độ – đặc biệt là quyền chọn – đã tăng trưởng bùng nổ nhưng cũng gây lo ngại vì đa số nhà đầu tư nhỏ lẻ bị lỗ, khiến Sebi bắt đầu siết chặt quản lý từ năm 2024.
Doanh thu theo quý của Jane Street (tỷ USD)
Một vụ kiện vào tháng 4/2024, trong đó Jane Street tố cáo Millennium Management đánh cắp chiến lược quyền chọn, đã khiến Sebi chú ý và điều tra kỹ hơn. Sebi từng bị chỉ trích vì không xử lý vụ Adani, nên lần này họ điều tra rất kỹ, kể cả hành vi thao túng các chỉ số khác như Sensex và Nifty50, và có thể tăng mức phạt nếu tìm thấy thêm bằng chứng.
Để nhấn mạnh mức độ nghiêm trọng của vụ việc, SEBI đã áp dụng hình phạt mạnh tay nhất từ trước đến nay: tạm thời cấm Jane Street hoạt động tại quốc gia này và tịch thu hơn 550 triệu USD được cho là "lợi nhuận bất hợp pháp". Đặc biệt, SEBI đang mở rộng điều tra các giao dịch khác của công ty, đặt ra khả năng con số lợi nhuận bất chính có thể lên tới hàng tỷ USD.
Jane Street lập luận rằng đây chỉ là "arbitrage chỉ số cơ bản" – tận dụng sự chênh lệch thường lớn giữa thị trường chứng khoán và thị trường phái sinh khổng lồ của Ấn Độ. Công ty phủ nhận mọi hành vi sai trái, gọi các cáo buộc của SEBI là "cực kỳ gây hiểu lầm" và tuyên bố sẽ có phản hồi chính thức.
Tuy nhiên, sự gay gắt trong ngôn từ của SEBI – sử dụng các cụm từ như "âm mưu nham hiểm" và "thủ đoạn xảo quyệt" – cho thấy một cái nhìn hoàn toàn khác từ phía cơ quan quản lý.
Báo cáo điều tra ban đầu của SEBI, kéo dài 105 trang, đã thuyết phục nhiều người phải thay đổi quan điểm.
Ông Alexander Gerko, người sáng lập XTX Markets, ban đầu cho rằng "không có gì là bất hợp pháp khi thông minh hơn thị trường", nhưng sau khi đọc chi tiết báo cáo của SEBI, ông thừa nhận "toàn bộ sự việc có vẻ rất đáng ngờ."
Khủng hoảng lan rộng
Vụ việc tại Ấn Độ không còn là chuyện nội bộ của một thị trường mới nổi. Tờ Financial Times (FT) cho hay các cơ quan quản lý tài chính từ Mỹ, Anh đến Singapore và Hồng Kông được cho là đang xem xét lại hoạt động của Jane Street tại thị trường của mình. Một số tổ chức tài chính – bao gồm cả các ngân hàng lớn đang cấp vốn lưu động cho Jane Street – đã kích hoạt chế độ rà soát rủi ro đặc biệt đối với công ty.
Dù Jane Street hiện có hơn 50 tỷ USD vốn chủ sở hữu và khả năng thanh khoản mạnh, nhưng các hệ lụy dài hạn là rất rõ ràng: mất lòng tin từ đối tác, bị cấm cửa ở một số thị trường, và bị theo dõi chặt chẽ hơn ở những nơi khác – một cú giáng mạnh vào vị thế "thống lĩnh ngầm" của hãng trên thị trường phái sinh toàn cầu.
Jane Street được thành lập vào năm 2000 bởi một nhóm các nhà giao dịch và chuyên gia công nghệ, đánh dấu kỷ nguyên vàng của các công ty giao dịch tần số cao (HFT). Tuy nhiên, Jane Street đã tinh tế khác biệt hóa mình khỏi ngành HFT bằng cách tập trung vào các lĩnh vực phức tạp hơn như tạo lập thị trường và tìm kiếm cơ hội arbitrage trong các thị trường mới nổi, các công cụ phái sinh phức tạp – nơi sự thông minh có thể vượt trội so với tốc độ đơn thuần.
Chiến lược này đã mang lại lợi nhuận phi thường trong những năm gần đây. Tuy nhiên, sự tăng trưởng chóng mặt này – với số lượng nhân viên tăng gấp ba kể từ đầu năm 2020 – đã tạo ra thách thức cho cấu trúc tổ chức vốn chặt chẽ, phẳng và có phần kỳ quặc của Jane Street.
Trụ sở của Jane Street tại New York
Chính điều này đã thu hút sự chú ý của các cơ quan chức năng.
Quay trở lại vụ bê bối, dù Jane Street đã có thể tiếp tục giao dịch tại Ấn Độ sau khi gửi 567 triệu USD vào tài khoản ký quỹ, luật pháp Ấn Độ cho phép phạt gấp ba lần số tiền thu lợi bất chính nếu các cáo buộc được chứng minh. SEBI cũng đang mở rộng điều tra các giao dịch rộng hơn của Jane Street, bao gồm cả các chỉ số Sensex và Nifty50, cho thấy quy mô vụ việc có thể còn lớn hơn nữa.
Trong một ngành mà danh tiếng là vàng, khả năng Jane Street lấy lại được niềm tin sau những cáo buộc nghiêm trọng này là một câu hỏi lớn. "Nó có thể tồn tại," một giám đốc điều hành cấp cao tại một công ty đối thủ lớn cho biết, "Nhưng có thể mất nhiều năm để lấy lại lòng tin."
*Nguồn: FT, Fortune, BI
