Trên con đường hướng tới một xã hội "không còn trẻ em bị buôn bán", Trung Quốc đã và đang ứng dụng những công nghệ mới như nhận dạng DNA, trí tuệ nhân tạo (AI) và nhận dạng khuôn mặt, cùng với nỗ lực quyết tâm của lực lượng công an và sự hỗ trợ của chính phủ.
Truy tìm bằng DNA
Sự tham gia của chuyên gia Đặng Nhã Quân trong việc sử dụng công nghệ DNA để đoàn tụ gia đình bắt đầu từ một cuộc tìm kiếm thất bại. Chuyên gia Đặng, một trong những chuyên gia xét nghiệm DNA huyết thống đầu tiên của Trung Quốc và là người sáng lập Viện Giám định DNA Bắc Kinh, cảm thấy rất cần thiết phải xây dựng một ngân hàng dữ liệu DNA vào năm 2007.
Trước đó, bà đã thực hiện xét nghiệm DNA cho 25 cặp gia đình và trẻ em tiềm năng gặp nhau tại một sự kiện tìm kiếm gia đình ở Nghi Hưng, tỉnh Giang Tô, miền Đông Trung Quốc. Thật không may, kết quả là không có cặp nào có quan hệ huyết thống.
Xét nghiệm DNA hiện là công nghệ tiên tiến và chính xác nhất để xác định huyết thống. Do đó, công nghệ này đóng vai trò quyết định trong việc giúp cha mẹ và con cái bị bắt cóc tìm thấy nhau. Phối hợp với baobeihuijia.com, một tổ chức phi lợi nhuận lớn ở Trung Quốc chuyên tìm kiếm những người mất liên lạc với gia đình, cơ sở dữ liệu DNA của chuyên gia Đặng nhằm mục đích giúp mọi người tìm lại gia đình đã mất từ lâu. Cơ sở dữ liệu này đã thu thập được hơn 2.000 mẫu, hầu hết đến từ những người mất liên lạc với gia đình vào những năm 1960.
Khoảng hai năm sau khi cơ sở dữ liệu của chuyên gia Đặng được thành lập, Bộ Công an Trung Quốc đã xây dựng một cơ sở dữ liệu DNA quốc gia để chống lại nạn buôn bán trẻ em vào đầu năm 2009. Vào cuối năm đó, cơ sở dữ liệu đã báo cáo trường hợp thành công đầu tiên khi giúp một bé gái bị bắt cóc tên là Tây Tây ở tỉnh Hà Bắc, miền Bắc Trung Quốc, đoàn tụ với gia đình thông qua xét nghiệm.
Theo chuyên gia Đặng, cơ sở dữ liệu quốc gia cho đến nay chứa các mẫu từ hàng trăm nghìn bậc cha mẹ có con bị lạc hoặc bị bắt cóc. Khi tìm thấy một đứa trẻ bị lạc, mẫu DNA của đứa trẻ sẽ được công an thu thập và thêm vào cơ sở dữ liệu để thực hiện so sánh với hàng trăm nghìn mẫu có sẵn. Nếu mẫu của cha mẹ đứa trẻ có trong cơ sở dữ liệu, chúng sẽ được khớp; nếu không, mẫu của đứa trẻ sẽ được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu cho đến khi có mẫu của cha mẹ mới được thêm vào.
Bà giải thích: "Trong một số trường hợp, DNA có thể xác nhận mối quan hệ huyết thống giữa đứa trẻ và một cặp cha mẹ trong cơ sở dữ liệu. Nhưng trong một số trường hợp khác, nếu không tìm thấy bất kỳ kết quả khớp nào với đứa trẻ trong cơ sở dữ liệu quốc gia, thì cần phải điều tra và khảo sát thêm để tìm những người thân tiềm năng khác của đứa trẻ và tiến hành xét nghiệm DNA để xác định huyết thống cho họ".
Khối lượng công việc là rất lớn. Nhưng trong những năm gần đây, Trung Quốc đã liên tục cập nhật công nghệ và tiêu chuẩn để giúp nâng cao độ chính xác. Chuyên gia Đặng lưu ý: "Trong 20 năm kinh nghiệm làm việc trong ngành này, bước phát triển lớn đầu tiên là sự xuất hiện của các bộ dụng cụ thử nghiệm được sản xuất trong nước, giúp giảm đáng kể chi phí thử nghiệm. Thứ hai là số lượng locus gen có thể xét nghiệm đã tăng lên. Trước đây, chỉ có hai bộ dụng cụ có sẵn trên thị trường, cả hai đều được nhập khẩu. Tuy nhiên, hai bộ dụng cụ này chỉ có thể xét nghiệm 16 gen, điều này gây khó khăn cho việc phân biệt các mối quan hệ giữa hơn 1,4 tỷ người ở Trung Quốc. Bây giờ, chúng tôi đã đạt đến điểm mà chất lượng của bộ dụng cụ thử nghiệm trong nước tương đương với các sản phẩm nhập khẩu và có thể xét nghiệm tới 73 locus gen. Ngoài ra, nhiều bộ dụng cụ cho nhiễm sắc thể giới tính cũng đã được phát triển, chẳng hạn như bộ dụng cụ để xét nghiệm nhiễm sắc thể X và Y. Những tiến bộ này đặc biệt hữu ích cho chúng tôi trong việc xử lý các trường hợp phức tạp và đầy thách thức".
Khi nhiều công nghệ tiên tiến hơn, chẳng hạn như AI, đang được áp dụng vào các nỗ lực chống bắt cóc, chuyên gia Đặng hy vọng rằng những công nghệ mới này sẽ giúp nâng cao hiệu quả và độ chính xác của xét nghiệm DNA. Ví dụ, ảnh chân dung do AI tạo ra có thể giúp cảnh sát sàng lọc các gia đình bị lạc tiềm năng và các ứng dụng hỗ trợ AI có thể giúp nâng cao hiệu quả so sánh dữ liệu.
Đoàn tụ hạnh phúc
"Thằng bé đã được ăn gì chưa? Nó sống thế nào? Nó còn sống không? Nó đang ở đâu?" - trong 14 năm, những câu hỏi này vẫn luôn ám ảnh tâm trí anh Tôn Hải Dương.
Năm 2007, con trai ba tuổi của anh, Tôn Trác, bị bắt cóc bên ngoài cửa hàng của họ ở Thâm Quyến, tỉnh Quảng Đông, miền Nam Trung Quốc, khiến gia đình anh suy sụp. Kể từ đó, cuộc sống của anh Tôn Hải Dương xoay quanh một nhiệm vụ duy nhất - tìm kiếm Tôn Trác.
Hành trình này đã lay động trái tim của người dân trên khắp đất nước và thậm chí còn được dựng thành phim. Nỗi đau khổ của anh Tôn Hải Dương đã kết thúc vào ngày 6/12/2021. Ngày hôm đó, anh và vợ đã ôm con trai đoàn tụ trong vòng tay, dưới sự chứng kiến của cảnh sát.
Ba năm đã trôi qua. Anh Tôn Hải Dương đã nói chuyện với tờ Global Times, kể chi tiết về cách công nghệ được sử dụng trong việc tìm kiếm các thành viên gia đình mất tích. Anh giải thích: "Tôn Trác được tìm thấy nhờ công nghệ nhận dạng khuôn mặt".
Anh nói thêm rằng công nghệ này sử dụng ảnh thời thơ ấu để dự đoán diện mạo khi trưởng thành, sau đó được so khớp với dữ liệu trong hệ thống của cảnh sát. Khi Tôn Trác, người lớn lên với một danh tính khác ở tỉnh Sơn Đông, miền Đông Trung Quốc, xin cấp căn cước công dân đầu tiên, thông tin của cậu đã được nhập vào hệ thống quốc gia.
Sau quá trình sàng lọc kỹ lưỡng, cảnh sát đã xác định cậu là con trai của anh Tôn Hải Dương. Anh Tôn nói: "Hộ khẩu của Tôn Trác được đăng ký tại Bắc An, tỉnh Hắc Long Giang, Đông Bắc Trung Quốc, cách Thâm Quyến khoảng 3.800 km. Nếu không có các công cụ công nghệ cao, gần như không thể xác định chính xác vị trí trong các trường hợp liên tỉnh như thế này".
Giờ đây, anh Tôn Hải Dương vẫn cam kết giúp đỡ những người khác đang tìm kiếm người thân của họ. Theo anh Tôn Hải Dương, khi công nghệ phát triển, các yêu cầu đã được hạ thấp, từ việc cần ảnh rõ nét của trẻ em từ 3 đến 5 tuổi, đến nay đã cho phép sử dụng ảnh từ khi còn nhỏ hoặc của người thân để so khớp gần đúng.
