Cách Trung Quốc thống trị nguồn nguyên liệu làm pin xe điện lớn nhất thế giới: Mỹ "hụt hơi", khó thoát cảnh phụ thuộc?

Trên khắp các quần đảo của Indonesia, các nhà máy công nghiệp mới đang được xây dựng để chế biến những mảnh vụn quặng niken làm thành sản phẩm sử dụng trong pin ô tô điện. Trong khi mới chỉ 5 năm trước, chưa có nhà máy nào như vậy tồn tại.

Chuyện gì đã xảy ra? Theo Wall Street Journal, các công ty Trung Quốc đã tìm ra một giải pháp đột phá.

Họ đã tìm ra phương pháp chế biến đơn giản và hiệu quả hơn, qua đó tận dụng các mỏ niken khổng lồ của Indonesia cho ngành công nghiệp ô tô điện vốn đang rất cần niken. Với đột phá này, Trung Quốc đã thiết lập sự thống trị đối với nguồn hàng quan trọng và biến nó thành nguồn cung lớn nhất thế giới.

Điều này mang lại lợi thế cho Trung Quốc trong cuộc đua toàn cầu với nguồn khoáng sản quan trọng cho cuộc cách mạng năng lượng và là một "đòn đau" đối với nỗ lực của Mỹ trong việc giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đang nỗ lực mạnh mẽ để đa dạng hóa chuỗi cung ứng năng lượng. Nhưng với niken, các công ty Trung Quốc đang nắm trong tay quyền kiểm soát không thể chối cãi.

Lợi thế của Trung Quốc

Quyết định gần đây của Bắc Kinh trong việc áp đặt hạn chế xuất khẩu gali và gecmani - hai kim loại được sử dụng chủ yếu trong thiết bị bán dẫn - cho thấy rõ hơn nguy cơ tiềm tàng khi phụ thuộc vào Trung Quốc cho các nguyên liệu quan trọng.

Các công ty Trung Quốc đã thành lập ít nhất ba nhà máy chế biến tập trung vào ô tô điện tại Indonesia trong những năm gần đây và những nhà máy khác đang được xây dựng. Một dự án nhà máy được đầu tư bởi Ford Motor trong năm nay, trong khi một nhà máy khác đang được xây dựng bởi tập đoàn thép Hàn Quốc Posco Holdings. Cả hai dự án này đều liên quan đến các công ty Trung Quốc.

Theo CRU, công ty tư vấn thông tin hàng hóa có trụ sở tại London, vào năm 2022, Indonesia đã trở thành nguồn cung cấp hàng đầu cho niken sử dụng trong pin ô tô, chiếm khoảng một nửa nguồn cung cấp toàn cầu vào năm 2017. Con số này có thể tiếp tục tăng lên.

"Xứ sở vạn đảo" sở hữu một trong những dự trữ niken lớn nhất thế giới. Hàng triệu năm trước, các mảng kiến tạo va chạm tại vùng phía đông đất nước này, đẩy vùng đáy đại dương giàu khoáng chất lên mặt đất và tạo ra mỏ niken phong phú.

Loại quặng niken của Indonesia, được biết đến với tên gọi laterit, trước đây được xem là khó xử lý để sử dụng trong ô tô điện và chủ yếu được tinh chế cho sản xuất thép không gỉ trong những thập kỷ trước.

Các công ty Trung Quốc đã thay đổi điều đó. Phương pháp mà họ sử dụng, được biết đến với tên gọi "lọc qua axit áp suất cao" (high pressure acid leach - HPAL), đã tồn tại trong nhiều thập kỷ, nhưng được coi là gây thiệt hại nhiều hơn giá trị mang lại. Phương pháp này sử dụng nhiệt độ và áp suất cực cao, thường gây hư hỏng thiết bị và đòi hỏi sửa chữa công phu.

Các dự án trước đây ở Australia, New Caledonia ở Thái Bình Dương Nam và những địa điểm khác - do các công ty phương Tây và Á Đông đồng loạt dẫn đầu - đã phải đối mặt với sự chậm trễ đáng kể và vượt quá ngân sách.

Một nhà máy do Trung Quốc điều hành ở Papua New Guinea ban đầu cũng không phải là một ngoại lệ. Nhưng công ty China ENFI Engineering cùng với các đối tác sản xuất đã từ từ điều chỉnh và sửa chữa khi gặp vấn đề. Những thay đổi của họ, mặc dù nhỏ nhặt và chỉ liên quan đến các đổi mới nhỏ, đã giúp ổn định nhà máy, tạo ra một phương pháp vận hành mới mà không gặp sự cố nghiêm trọng - các nhà phân tích ngành khai thác mỏ cho biết.

Các công ty Trung Quốc khác đã học tập mô hình đó, một phần bằng cách đưa nhân viên hỗ trợ kỹ thuật có kinh nghiệm từ Papua New Guinea đến Indonesia.

"Điều quan trọng là khả năng của Trung Quốc trong việc chuyển giao kỹ năng và kiến thức," một đại diện cho hay.

Một trong những bên hưởng lợi từ điều này là Lygend Resources and Technology của Trung Quốc, hợp tác với công ty khai thác mỏ Indonesia Harita Group vào năm 2018 để xây dựng nhà máy HPAL đầu tiên của Indonesia nhằm sản xuất nguyên liệu cho ô tô điện. Họ đã làm việc với ENFI, công ty thiết kế nhà máy tại Papua New Guinea.

Vào tháng 4, ENFI, công ty con của một doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc, thông báo rằng họ đã thành công trong công nghệ HPAL mang lại sự thay đổi đáng kể cho các công ty Trung Quốc.

"Với những tiến bộ này, việc phát triển quy mô lớn trở nên khả thi, và các doanh nghiệp Trung Quốc có cơ hội tiếp cận tốt hơn với các cơ hội phát triển tài nguyên", công ty cho biết.

"Những giai đoạn phát triển thông thường, bao gồm khảo sát khả thi, phê duyệt, xây dựng và vận hành, đã diễn ra trong thời gian kỷ lục," Angela Durrant, một nhà phân tích tại công ty nghiên cứu năng lượng Wood Mackenzie, viết trong một thông báo vào tháng 4. "Trung Quốc có thể thực hiện công nghệ HPAL nhanh hơn và rẻ hơn phương Tây".

Rủi ro với phương Tây

Các nhà phân tích môi trường cảnh báo về các rủi ro đáng kể. Các cơ sở HPAL tốn nhiều carbon và tạo ra rất nhiều chất thải khó để lưu trữ an toàn tại các quốc gia mưa nhiều và dễ chịu động đất như Indonesia. Năm 2019, dung dịch chưa được xử lý từ nhà máy Papua New Guinea đã bị phát hiện gây ô nhiễm các vùng nước gần đó.

Harita cho biết công ty lưu trữ chất thải một cách an toàn trên đất. Chính phủ Indonesia cho biết họ không cho phép chất thải HPAL được xả xuống đại dương.

Đối với các hãng ô tô phương Tây, nguồn cung cấp niken của Indonesia đảm bảo nguồn cung ổn định cho một khoáng chất mà họ cần nhiều. Nhưng trong một môi trường địa chính trị ngày càng phức tạp, điều này cũng mang đến những rủi ro tiềm ẩn.

Chính sách năng lượng sạch được thông qua bởi Tổng thống Biden, Đạo luật Giảm lạm phát đã có hiệu lực từ năm ngoái, liên kết các khoản tài trợ ô tô điện với yêu cầu nguồn cung khoáng sản. Điều đó có nghĩa là nơi khoáng sản được khai thác và tinh chế - và do ai thực hiện - trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Để đủ điều kiện nhận các khoản tài trợ nhất định, luật yêu cầu rằng pin ô tô điện sẽ sớm phải chứa chủ yếu khoáng sản từ Mỹ hoặc từ một quốc gia có hiệp định thương mại tự do với Mỹ. Điều này sẽ loại trừ Indonesia. Sự tham gia mạnh mẽ của các công ty Trung Quốc trong hoạt động niken của Indonesia cũng có khả năng thu hút sự quan tâm theo các quy định của luật.

Các công ty không đến từ Trung Quốc đã trở nên thận trọng hơn. Tuy nhiên, việc đó vẫn không ngăn được các ông lớn trong ngành ô tô sử dụng khoáng sản khai thác bởi doanh nghiệp Trung Quốc.

"Giống như các nhà sản xuất ô tô toàn cầu khác, chuỗi cung ứng của chúng tôi sử dụng các công nghệ, quy trình và khoáng sản tốt nhất có sẵn trên toàn thế giới, bao gồm cả từ các công ty Trung Quốc", người phát ngôn của Ford nói.