Theo bác sĩ Nguyễn Văn Quảng, Quản lý Y khoa Vùng 4 - miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC, bệnh zona thần kinh là kết quả sự tái hoạt động của virus Varicella Zoster (VZV) sau thời gian "ngủ đông" tại các hạch thần kinh cảm giác ở người từng mắc và khỏi thủy đậu. Bác sĩ Quảng nêu các nhóm người mắc các bệnh lý nền sau đây có nguy cơ mắc và tái phát zona thần kinh cao:
Tiểu đường
Tiểu đường là bệnh thường gặp, hiện đang tăng nhanh số ca mắc và ngày càng trẻ hóa. Thống kê cho thấy, nước ta có khoảng 7 triệu người đang sống chung với căn bệnh này. Theo bác sĩ Quảng, người mắc tiểu đường tăng nguy cơ mắc zona thần kinh từ 24-38%. Lý do, người bệnh cần phải dùng thuốc suốt đời để kiểm soát đường huyết và giảm nguy cơ biến chứng. Điều này dễ gây ra trình trạng ức chế, hoặc làm rối loạn điều hòa hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho virus VZ tái hoạt động gây bệnh. Một nghiên cứu đăng trên Thư viện Y khoa Mỹ (2018) ở trên hơn 39.000 ca mắc zona thần kinh tại Hàn Quốc, giai đoạn từ năm 2002 đến 2013, có 7.530 người có bệnh nền tiểu đường, chiếm 19,1%.
Hơn nữa, khi tiểu đường bị biến chứng lên hệ thần kinh, sẽ khiến người bệnh giảm hoặc mất khả năng cảm giác. Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM từng tiếp nhận và điều trị cho người đàn ông 60 tuổi (ở Kiên Giang) bị tiểu đường 12 năm và thường xuyên phải chịu các cơn đau. Khi mắc bệnh zona, virus VZV tấn công gây loét mũi, phù mắt, rỉ dịch, song ông mất cảm giác đau nên chỉ thấy rát nhẹ, không biết bản thân mắc bệnh.
Các bóng nước của người mắc zona thần kinh. Ảnh: Diệu Thuần
Tăng huyết áp
Cũng trong nghiên cứu tại Hàn Quốc nêu trên, có hơn 13.000 người có bệnh nền tăng huyết áp, chiếm 33,5%; 2.100 người tái phát zona thần kinh. Từ đây, chuyên gia xác định tăng huyết áp là nguy cơ đáng kể gây ra tái phát zona.
Tăng huyết áp (cao huyết áp) là tình trạng áp lực dòng chảy của máu lên thành động mạch tăng cao. Đây là bệnh được xem là "kẻ giết người thầm lặng", gây ra căn bệnh nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Khi bị bệnh, người mắc phải dùng thuốc thường xuyên để kiểm soát, khiến tình trạng miễn dịch dần suy giảm.
Rối loạn lipid máu (mỡ máu)
Rối loạn lipid máu cũng làm tăng nguy cơ mắc và tái phát zona thần kinh. Lý do, lipid máu sẽ có các biểu hiện tức ngực, tim đập nhanh, hít thở khó khăn, dễ gây ra một số bệnh tim mạch, ảnh hưởng đến các cơ quan như não, tim, thận... Người bệnh phải sử dụng thuốc nhằm ức chế và làm hạ mỡ máu. Khi dùng thuốc thường xuyên, tình trạng viêm xảy ra hoặc tế bào miễn dịch bị ức chế, tạo điều kiện kích hoạt virus VZV gây ra bệnh zona thần kinh.
Bệnh tim mạch
Các bệnh tim mạch bao gồm bệnh động mạch vành, bệnh cơ tim, rối loạn nhịp tim, suy tim, có thể làm tăng nguy cơ mắc zona lên đến 34%. Người mắc bệnh tim mạch phải sử dụng thuốc, tim phải làm việc nhiều hơn làm tăng yếu tố viêm, rối loạn miễn dịch. Khi tim phải làm việc tăng công suất trong thời gian dài sẽ làm tăng tốc lão hóa miễn dịch, suy giảm miễn dịch, tạo điều kiện cho virus VZV "thức giấc".
Cách phòng ngừa
Theo bác sĩ Quảng, zona thần kinh có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, phổ biến ở người trên 50 tuổi và nhóm có hệ miễn dịch yếu. Khi mắc zona, người bệnh bị ngứa, rát hoặc đau ở một vùng da ở một bên cơ thể, có kèm sốt, mệt mỏi hoặc đau đầu. Bệnh nếu không được điều trị sớm có thể gây ra biến chứng đau thần kinh sau zona kéo dài, viêm phổi, viêm màng não, liệt mặt, tăng nguy cơ đột quỵ...
Người lớn tiêm vaccine zona thần kinh tại VNVC. Ảnh: Diệu Thuần
Để phòng nguy cơ mắc và biến chứng do zona, người dân được khuyến cáo tiêm ngừa tiêm thủy đậu và zona thần kinh. Hiện vaccine thủy đậu có lịch tiêm từ 9 tháng tuổi và người lớn, hai mũi cách nhau 1-3 tháng tùy độ tuổi. Còn zona thần kinh có chỉ định tiêm cho người từ 50 tuổi trở lên hoặc người từ 18 tuổi có nguy cơ cao mắc zona thần kinh do bệnh lý hoặc sử dụng các thuốc, phương pháp ức chế hệ miễn dịch.
Vaccine do hãng dược GSK (Bỉ) sản xuất. Hiệu quả ngăn bệnh đến 97% ở người từ 50 tuổi, từ 70-87% ở người từ 18 tuổi bị suy giảm miễn dịch do bệnh lý đồng thời giảm các biến chứng hơn 90%. Lịch tiêm hai mũi cách nhau từ 1-2 tháng.
Ngoài ra, người có bệnh nền cần chú ý sử dụng thuốc, khuyến cáo của bác sĩ để đảm bảo sức khỏe. Chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi cần hợp lý, ăn uống đủ chất, tránh sử dụng các chất kích thích. Mọi người tránh căng thẳng, có thể tham gia các hoạt động xã hội, hoạt động thể chất thường xuyên.
Khi mắc zona cần điều trị sớm, người dân giữ vùng da sạch sẽ, ngủ đủ giấc, không hút thuốc lá hay dùng chất kích thích, không gãi hoặc khiến mụn nước vỡ ra để tránh nhiễm trùng da.
Linh San
