Học gì để không thất nghiệp? Câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại khiến hàng triệu học sinh cuối cấp “vắt não” mỗi mùa tuyển sinh. Nhưng điều trớ trêu là bạn có thể chọn ngành “hot”, học trường top, GPA loại ưu rồi vẫn có nguy cơ bị AI thay thế chỉ sau một cú cập nhật phần mềm.
Trí tuệ nhân tạo đang xâm nhập vào mọi ngóc ngách của đời sống, từ viết content, xử lý ảnh, chăm sóc khách hàng, đến cả phân tích tài chính hay lên kế hoạch marketing. Và trong guồng quay khốc liệt đó, một số ngành học đang dần trở thành “kẻ ngoài cuộc” dù bạn có cố gắng đến đâu, thì 10 năm nữa, thị trường lao động có thể vẫn lặng thinh.
Tuy nhiên cần xác định rõ điều này không đồng nghĩa với việc học ngành này là xác định thất nghiệp, mà là nếu học và làm trong những lĩnh vực này mà vẫn giữ tư duy cũ thì nguy cơ bị AI vượt mặt là hoàn toàn có thật.
Sau đây là 7 ngành học đang bị xếp vào “danh sách đỏ”, tức nhóm ngành có khả năng cao sẽ bị AI thay thế hoặc bị giảm mạnh nhu cầu tuyển dụng trong thập kỷ tới nếu những người theo ngành này không chịu update bản thân:
Thị trường lao động đang vô cùng khắc nghiệt.
1. Ngôn ngữ học và biên phiên dịch
Google Translate, DeepL, ChatGPT hay Gemini AI giờ đây đã có thể xử lý văn bản đa ngôn ngữ gần như tức thì với độ chính xác lên đến 90-95%. Với tốc độ học sâu, tự điều chỉnh ngữ cảnh và hiểu văn hóa của AI, nghề biên dịch thủ công, đặc biệt là biên dịch kỹ thuật đang trên đà thoái trào. Nếu bạn không chuyển hướng sang xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) hoặc ngôn ngữ + công nghệ, nguy cơ mất chỗ đứng là điều thấy rõ.
2. Marketing truyền thống
Làm content bằng tay? Sáng tạo slogan bằng cảm hứng? Xin lỗi, giờ đã có hàng trăm AI viết bài theo phong cách “chuẩn SEO”, A/B test trong vài giây và tự động phân tích hành vi người dùng chi tiết hơn cả một team sáng tạo. Những ai vẫn bám vào mô hình marketing kiểu cũ sẽ sớm bị thay thế bởi những chiến lược AI-driven cá nhân hóa và dữ liệu hóa đến từng pixel.
3. Tài chính - kế toán cơ bản
AI không chỉ biết cộng trừ nhân chia. Nó còn biết kiểm toán, phân tích rủi ro, phát hiện gian lận, và đưa ra khuyến nghị đầu tư dựa trên big data. Những công việc kế toán nhập liệu, kiểm tra hóa đơn hay báo cáo thuế cơ bản đang được tự động hóa với độ chính xác cao. Nếu chỉ dừng lại ở kỹ năng phần mềm kế toán, bạn đang đặt cược vào một tương lai mờ mịt.
4. Quản trị văn phòng - hành chính nhân sự
Một trợ lý ảo AI có thể trả lời email, lên lịch họp, sắp xếp công văn, phân loại hồ sơ nhanh hơn gấp 10 lần một nhân viên hành chính. Thêm vào đó, các hệ thống HR AI hiện đã có thể scan CV, lọc ứng viên, đưa ra phân tích tâm lý hành vi... biến vai trò của nhiều vị trí văn phòng trên đà ngặp nguy.
5. Thiết kế đồ họa cơ bản
Chỉ với vài cú click chuột và một dòng prompt, AI có thể tạo ra logo, poster, banner, thậm chí là concept nguyên bộ nhận diện thương hiệu. Dĩ nhiên, designer giỏi vẫn sống tốt, nhưng những ai chỉ biết thao tác trên Canva, Photoshop cơ bản thì nên bắt đầu học cách “làm việc với AI” thay vì cạnh tranh với nó.
Bạn đang cần phài tìm cách cộng sinh với AI
6. Báo chí truyền thông kiểu cũ
AI có thể viết tin tức, tạo video ngắn, thậm chí lên kịch bản viral với tốc độ chóng mặt. Những dạng nội dung thông tin cơ bản đang dần do AI đảm nhiệm. Các bài viết đơn giản đang thay thế bởi hệ thống tạo nội dung tự động. Nếu học báo mà không có tư duy dữ liệu, khả năng phân tích chuyên sâu hoặc góc nhìn độc quyền, bạn sẽ khó trụ vững.
7. Luật, tư vấn pháp lý phổ thông
Chatbot pháp lý như DoNotPay tại Mỹ đã giúp hàng nghìn xử lý hợp đồng đơn giản mà không cần tới luật sư. AI giờ đây có thể scan hàng ngàn trang luật, đối chiếu với vụ việc cụ thể và đưa ra tư vấn với xác suất chính xác cao. Những công việc như tư vấn hợp đồng mẫu, thủ tục hành chính cơ bản sẽ bị AI “cướp job” đầu tiên.
Vậy phải làm gì?
Bạn không cần phải bỏ học những ngành trên nhưng bạn nhất định phải học cách ứng dụng AI trong ngành. Người bị thay thế không phải là người học “sai ngành” mà là người không chịu cập nhật . Trong thời đại AI, giá trị của con người không nằm ở việc làm nhanh mà là làm khác, làm sâu và làm có ý nghĩa .
Nếu bạn đang chọn ngành học, đừng chỉ hỏi: “Ngành này có dễ xin việc không?”, hãy hỏi: “Ngành này có thể cộng sinh với AI thế nào?” . Bởi vì 10 năm nữa, câu hỏi quyết định thành bại có thể sẽ là: “Bạn có đang làm việc với AI không hay đang cạnh tranh để không bị nó thay thế?”.
