Mục tiêu tổng quát của chiến lược nhằm phát triển đa dạng hóa các thị trường xuất khẩu (XK) gạo với quy mô, cơ cấu thị trường, cơ cấu sản phẩm XK hợp lý, ổn định, bền vững và hiệu quả. Cùng với đó, củng cố các thị trường XK truyền thống, trọng điểm và phát triển các thị trường XK mới, tiềm năng, các thị trường FTA; gia tăng thị phần gạo Việt Nam tại các thị trường, đặc biệt các nước phát triển.
Chiến lược cũng nêu định hướng, gắn thị trường XK với sản xuất trong nước theo chuỗi giá trị, bảo đảm chất lượng, an toàn thực phẩm gạo XK; tăng cường đưa sản phẩm gạo Việt Nam và các mặt hàng chế biến từ gạo vào các kênh phân phối trực tiếp tại các thị trường; XK gạo và các mặt hàng chế biến từ gạo có chất lượng và giá trị cao, đảm bảo hiệu quả XK bền vững, khẳng định uy tín và thương hiệu gạo Việt Nam.
Mục tiêu cụ thể của chiến lược này là tăng giá trị gia tăng, nâng cao giá trị gạo XK, giảm khối lượng XK đến năm 2030 xuống còn khoảng 4 triệu tấn, với kim ngạch tương đương khoảng 2,62 tỷ USD. Giảm khối lượng nên nhịp độ tăng trưởng XK bình quân giai đoạn 2023-2025 giảm khoảng 2,4% và giai đoạn 2026-2030 giảm khoảng 3,6%.
Đến năm 2030, xuất khẩu gạo Việt Nam giảm còn khoảng 4 triệu tấn, kim ngạch tương đương khoảng 2,62 tỷ USD. Ảnh: Cảnh Kỳ.
Về cơ cấu chủng loại, giai đoạn 2023-2025, tỷ trọng gạo trắng phẩm cấp thấp và trung bình chiếm không quá 15%; gạo trắng phẩm cấp cao 20%; gạo thơm, gạo japonica, gạo đặc sản 40%; gạo nếp 20%; các sản phẩm gạo có giá trị gia tăng cao như gạo dinh dưỡng, gạo đồ, gạo hữu cơ, bột gạo, sản phẩm chế biến từ gạo, cám gạo và một số phụ phẩm khác từ lúa gạo chiếm khoảng 5%. Phấn đấu tỷ lệ gạo XK có thương hiệu trên 20%.
Giai đoạn 2026-2030, tỷ trọng gạo trắng phẩm cấp thấp và trung bình chiếm không quá 10%; gạo trắng phẩm cấp cao 15%; gạo thơm, gạo japonica, gạo đặc sản 45%; gạo nếp 20%; các sản phẩm gạo có giá trị gia tăng cao như gạo dinh dưỡng, gạo đồ, gạo hữu cơ, bột gạo, sản phẩm chế biến từ gạo, cám gạo và một số phụ phẩm khác từ lúa gạo chiếm khoảng 10%. Phấn đấu tỷ lệ gạo XK có thương hiệu trên 40%.
Chiến lược định hướng tăng tỷ lệ gạo XK trực tiếp vào các hệ thống phân phối của các thị trường lên khoảng 60%; nâng cao hiệu quả XK qua kênh trung gian, nhất là đối với các thị trường không thuận lợi trong vận chuyển và thanh toán. Phấn đấu đạt khoảng 25% gạo XK trực tiếp mang nhãn hiệu Gạo Việt Nam /Vietnam rice vào năm 2030.
Về cơ cấu thị trường, đến năm 2025, thị trường châu Á chiếm tỷ trọng khoảng 60% tổng kim ngạch XK gạo, thị trường châu Phi chiếm khoảng 22%, Trung Đông chiếm khoảng 4%, châu Âu khoảng 3%, châu Mỹ khoảng 7%, châu Đại Dương chiếm khoảng 4%.
Đến năm 2030, thị trường châu Á chiếm tỷ trọng khoảng 55%, châu Phi chiếm khoảng 23%, thị trường Trung Đông chiếm khoảng 5%, thị trường châu Âu chiếm khoảng 5%, thị trường châu Mỹ chiếm khoảng 8%, thị trường châu Đại Dương chiếm khoảng 4%.
Quyết định của Phó Thủ tướng nêu rõ, trong bối cảnh cạnh tranh giữa các nước XK ngày càng tăng và thương mại gạo thế giới đối mặt với nhiều diễn biến khó đoán định như thiên tai, dịch bệnh, xung đột quân sự, chiến tranh thương mại... để phát triển thị trường XK gạo Việt Nam, cần lấy nhu cầu thị hiếu của thị trường để định hướng cho sản xuất, XK; các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội và thương nhân kinh doanh XK gạo cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp cụ thể: hoàn thiện thể chế; giải pháp về nguồn cung gạo; giải pháp về phía cầu; giải pháp về hỗ trợ XK; giải pháp về phát triển năng lực khối tư nhân.