Trong khi nhiều người yêu thích cà phê thích hạt arabica chất lượng cao được bán trong các quán cà phê, thì cà phê robusta thường có giá rẻ hơn arabica vì cây cứng hơn và ít cần chăm sóc hơn nên dễ sản xuất với số lượng lớn. Loại cà phê này có hàm lượng caffein cao hơn cà phê arabica và thường được sử dụng trong cà phê hòa tan, cà phê espresso và cà phê pha sẵn được bán tại các siêu thị - vốn đã có nhu cầu gia tăng khi người tiêu dùng eo hẹp tiền mặt tìm kiếm các lựa chọn thay thế.
Tuy nhiên, những nước trồng cà phê chủ chốt đang gặp khó khăn trong việc theo kịp nhu cầu tăng cao, đẩy giá bán buôn cà phê lên mức cao nhất trong 15 năm trở lại đây.
Giá cà phê robusta kỳ hạn tháng 7/2023 trong phiên thứ Ba (23/5) đã lập kỷ lục cao chưa từng có trong vòng 15 năm, là 2.675 USD/tấn trong bối cảnh nguồn cung khan hiếm và lo ngại về sản lượng trong tương lai do El Nino.
Đối với người tiêu dùng ở thị trường cà phê lớn nhất châu Âu, Đức, việc nguồn cung thắt chặt đang có tác động rõ rệt đến chi phí bán lẻ, khiến giá các loại cà phê uống liền tăng gần 20% so với một năm trước, ngay cả khi lạm phát đối với hạt cà phê đã chậm lại. Giá cà phê hòa tan ở Mỹ Mỹ tăng chậm hơn so với cà phê rang xay trong tháng 4.
Tình trạng thiếu hụt cà phê robusta trên toàn cầu dự báo sẽ chưa sớm dịu lại. Việt Nam — nước sản xuất robusta lớn nhất thế giới — ước tính có vụ thu hoạch nhỏ nhất trong 4 năm do người nông dân tập trung trồng các loại cây có lợi nhuận cao hơn như bơ và sầu riêng để đối phó với giá phân bón tăng cao.
Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) ước tính sản lượng cà phê Việt Nam niên vụ 2022/23 giảm xuống 29,75 triệu bao (mỗi bao bằng 60 kg), thấp hơn 6% so với cùng kỳ năm ngoái. Người trồng cà phê Việt Nam cũng dự báo sản lượng robusta niên vụ 2022/23 sẽ giảm 10%-15%, trong khi các nhà xuất khẩu lo ngại không có đủ cà phê để giao trong nửa cuối năm nay. Phải chờ đến năm 2023/24, sản lượng cà phê Việt Nam mới có thể phục hồi 5% lên 31,3 triệu bao, theo đánh giá của USDA.
Trong khi đó, Brazil, nước trồng robusta lớn thứ hai thế giới, đã chứng kiến mùa màng bị thiệt hại do hạn hán, và cũng có những lo ngại rằng sản lượng của Indonesia có thể bị ảnh hưởng sau những trận mưa lớn.
Các chuyên gia cho biết, hiện tượng thời tiết El Nino, dự kiến sẽ phát triển trên toàn cầu vào nửa cuối năm nay, gây rủi ro cho cà phê robusta nhiều hơn so với arabica. Hiện tượng thời tiết này sẽ làm gián đoạn mô hình mưa và nhiệt độ, có thể gây thắt chặt thêm nguồn cung và tăng giá cà phê robusta.
Các nhà phân tích và chuyên gia thời tiết cho biết, hai quốc gia sản xuất cà phê robusta lớn nhất thế giới là Việt Nam và Brazil có thể bị thiệt hại về năng suất nếu hiện tượng El Nino phát triển mạnh.
Nhà phân tích cà phê Fernando Maximiliano, thuộc công ty môi giới StoneX, cho biết sản lượng cà phê robusta ở Brazil đã giảm gần 40% trong lần gần đây nhất khi El Nino phát triển mạnh và gây ra hạn hán ở bang Espirito Santo của Brazil trong giai đoạn 2015-2016.
Ông Maximiliano cho biết khu vực này hiện nay đã được chuẩn bị tốt hơn sau khi đầu tư vào các hồ chứa và hệ thống tưới tiêu, nhưng tiềm năng vụ mùa sẽ phụ thuộc vào cường độ thời tiết khô hạn dự kiến do El Nino gây ra.
Trong khi đó, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia của Việt Nam dự đoán có 70% đến 80% khả năng El Nino phát triển vào giữa năm 2023 và kéo dài sang năm 2024 – khoảng thời gian nhiệt độ sẽ cao kỷ lục.
Bất chấp những rào cản đó, nhiều hạt cà phê robusta đã được xuất khẩu trên toàn cầu trong sáu tháng đầu tiên của niên vụ hiện tại so với ba năm trước - chỉ là không đủ nhanh để đáp ứng nhu cầu tăng mạnh. Theo Tổ chức Cà phê Quốc tế, xuất khẩu robusta từ tháng 10 đến tháng 3 trên toàn cầu tưang khoảng 4% so với cùng kỳ năm 2021-22.
Judith Ganes, người điều hành một công ty tư vấn tập trung vào các mặt hàng như cà phê ở New York, cho biết: “Đã có quá nhiều nhu cầu chuyển hướng từ cà phê giá cao, đến mức thậm chí thị trường không hài lòng với lượng cà phê robusta xuất khẩu dù đã tăng lên”.
Xu hướng chuyển đổi lần đầu tiên xảy ra trên quy mô lớn giữa các nhà rang xay, khi họ tăng lượng cà phê robusta sử dụng trong các hỗn hợp thương mại để bù đắp chi phí arabica và hóa đơn năng lượng tăng cao. Sau đó, lạm phát hai con số ở nhiều nơi trên thế giới đã chứng kiến hóa đơn hàng tạp hóa tăng lên mức cao nhất trong nhiều thập kỷ, buộc một số người tiêu dùng phải đổi sang các lựa chọn rẻ hơn.
Theo Aguinaldo Lima của Hiệp hội Công nghiệp Cà phê Hòa tan Brazil, quốc gia có nhà sản xuất cà phê hòa tan hàng đầu thế giới, cà phê hòa tan đậm đặc robusta đang tăng trưởng nhanh hơn các phân khúc ngành khác. Và các công ty hàng đầu ở những nơi khác, chẳng hạn như Nestle SA và Tata Coffee của Ấn Độ, cũng trong các báo cáo tài chính mới nhất của họ cũng báo cáo nhu cầu cà phê hòa tan tăng nhanh.
Mặc dù cà phê robusta được biết là có vị đắng hơn đáng kể so với cà phê arabica — một phần là do hàm lượng caffein cao hơn — Việt Nam và Indonesia đều đã cải thiện chất lượng cà phê của mình, giúp các nhà rang xay dễ dàng tăng đa dạng các loại cà phê pha trộn mà không ảnh hưởng nhiều đến hương vị cà phê.
Daniel Munari, một nhân viên pha chế, người cũng điều hành quán cà phê Royal Quality Cafe ở miền nam Brazil, cho biết người tiêu dùng có thể khám phá ra “hương vị rất thú vị” bằng cách uống cà phê robusta, ngay cả khi hương vị khác với cà phê arabica.
Anh nói về cà phê robusta: “Có vị ngọt và độ chua, là một sự bổ sung tuyệt vời và mang lại sự cân bằng cho thức uống”.
Tham khảo: Bloomberg, Reuters