Ảnh minh họa
Theo International Railway Journal, hơn 20 năm trước, Trung Quốc đã lên kế hoạch xây dựng mạng lưới đường sắt cao tốc (HSR) quy mô lớn. Năm 2003, Bộ Đường sắt Trung Quốc (MoR) quyết liệt thúc đẩy HSR và nhận được sự ủng hộ từ trung ương, đồng thời ban hành chính sách rõ ràng: tiếp thu công nghệ tiên tiến, hợp tác thiết kế – sản xuất với doanh nghiệp trong nước và xây dựng thương hiệu độc lập.
Trong các hợp đồng với đối tác nước ngoài, Trung Quốc yêu cầu bắt buộc chuyển giao công nghệ; các bộ phận như toa tàu, đường ray, phanh, điều khiển phải phù hợp tiêu chuẩn Trung Quốc và sản xuất – lắp ráp thông qua liên doanh nội địa.
Tháng 6/2004, MoR mở thầu tuyến HSR đầu tiên (tốc độ trên 200 km/h). Chỉ bốn tập đoàn đáp ứng yêu cầu: Siemens (Đức), Kawasaki (Nhật), Bombardier (Canada) và Alstom (Pháp). Thay vì chọn một đối tác, Trung Quốc quyết định tích hợp công nghệ của cả bốn để tránh phụ thuộc, đồng thời buộc họ hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp trong nước. Từ đó, Trung Quốc nghiên cứu và học thành công công nghệ đường sắt cao tốc của Nhật Bản, Đức, Pháp và Canada.
MoR mua công nghệ từ bốn quốc gia với mục tiêu nội địa hóa 75%, song song đào tạo đội ngũ kỹ sư để tiếp nhận và làm chủ. Các công nghệ này được thử nghiệm trên nhiều tuyến, tiêu biểu là Bắc Kinh – Thiên Tân, kết hợp ưu điểm từng hạng mục và huy động mạnh mẽ các trường, viện nghiên cứu trong nước.
Đến năm 2011, Trung Quốc đã cơ bản tự phát triển công nghệ HSR của riêng mình. Từ đó đến nay, nước này không chỉ làm chủ hoàn toàn mà còn vươn lên dẫn đầu thế giới về đường sắt cao tốc.
Trên thực tế, công nghệ đường sắt cao tốc (HSR) của Trung Quốc quá phức tạp để nhiều quốc gia có thể dễ dàng sao chép. Một chuyên gia đường sắt Mỹ nhận định, HSR không chỉ là đoàn tàu, mà là tổ hợp của kỹ thuật xây dựng, chế tạo thiết bị và quản lý vận hành, đồng thời phải thích nghi với điều kiện địa lý – khí hậu khắc nghiệt, từ cao nguyên, nắng nóng, độ ẩm cao đến bão cát.
Chuyên gia đường sắt Ấn Độ cũng cho rằng công nghệ HSR Trung Quốc bao trùm toàn bộ hệ thống hạ tầng: đường ray, tín hiệu, điện lực, thông tin liên lạc, với các tiêu chuẩn an toàn cực kỳ nghiêm ngặt và nhiều công nghệ lõi tích hợp từ các lĩnh vực chuyên sâu khác nhau.
Theo Wall Street Journal, làn sóng xây dựng hạ tầng quy mô lớn của Trung Quốc khiến thế giới, kể cả Mỹ, phải kinh ngạc trước khả năng triển khai cầu, đường sắt và những công trình được xem là kỳ công kỹ thuật. Thomas J. Campanella, Giáo sư Đại học Cornell, nhận xét: “Công nghệ Trung Quốc khiến nhiều nước ghen tị; họ đang làm được những điều Mỹ chưa làm được”.
Về thi công HSR, kỹ sư trưởng Wang Peixiong cho biết Trung Quốc đã áp dụng rộng rãi phương pháp xây dựng tự động. Việc triển khai robot xây dựng hệ thống điện khí hóa trên cao ở quy mô lớn được coi là bước ngoặt, khi máy móc đảm nhiệm phần lớn các khâu vốn rất nặng nhọc và phức tạp.
Các robot hiện nay đã có thể thi công kết cấu điện khí hóa cho tuyến HSR – công việc từng được xem là “quá khó” đối với máy móc. Đằng sau đó là hệ thống xây dựng tự động dựa trên nền tảng quản lý dữ liệu số và các hệ thống thông minh, cho phép lưu trữ, lắp ráp sẵn, vận chuyển và thi công một cách đồng bộ.
Cảm biến thu thập dữ liệu thời gian thực từ công trường, truyền về kho thông minh để tự động cấp vật liệu, lắp ráp các cấu kiện như khung trụ, cần lấy điện, thanh treo, rồi nâng và đặt chính xác vào vị trí. Đồng thời, các tuyến HSR Trung Quốc còn tích hợp điện toán đám mây, IoT, dữ liệu lớn, AI, GIS, BIM và hệ thống định vị Bắc Đẩu, qua đó thiết lập một chuẩn mực công nghệ mới cho xây dựng đường sắt cao tốc.
Mới đây, Tân Hoa xã đưa tin, Trung Quốc sở hữu mạng lưới đường sắt cao tốc lớn nhất thế giới, đã nâng tổng chiều dài khai thác lên hơn 50.000 km sau khi đưa vào vận hành một tuyến đường sắt cao tốc mới.
Cụ thể, Trung Quốc vừa đồng thời đưa vào vận hành một loạt tuyến đường sắt cao tốc mới, trong đó có: Đoạn Vũ Hán – Nghi Xương dài 314 km, thuộc tuyến kết nối Thượng Hải – Trùng Khánh – Thành Đô; và tuyến Hàng Châu – Cù Châu dài 131 km tại tỉnh Chiết Giang, miền đông Trung Quốc.
Những tuyến mới này đang cung cấp nền tảng hạ tầng vững chắc cho tăng trưởng kinh tế vùng, với các thành phố dọc tuyến chủ động nắm bắt các cơ hội phát triển mới.
Bà Chen Tingting, cán bộ phụ trách thương mại của thành phố Thiên Môn, tỉnh Hồ Bắc (Trung Quốc), cho biết tuyến Vũ Hán – Nghi Xương mới khai trương sẽ tạo điều kiện thúc đẩy một mô hình hợp tác công nghiệp liên đô thị hoàn toàn mới.
Thành tựu kỹ thuật của Trung Quốc được thúc đẩy bởi những đột phá liên tục trong đổi mới sáng tạo độc lập. Một đoàn tàu “Phục Hưng” vận hành ở tốc độ 350 km/giờ bao gồm hơn 40.000 linh kiện. Trong số 254 tiêu chuẩn kỹ thuật then chốt được áp dụng, 84% là tiêu chuẩn của Trung Quốc, với thiết kế tổng thể và công nghệ lõi hoàn toàn do trong nước phát triển.
Tiếp tục đẩy giới hạn về tốc độ, đoàn tàu cao tốc nhanh nhất thế giới hiện nay – CR450 – đã bắt đầu các đợt chạy thử trước khi khai thác trên một tuyến đường sắt cao tốc tại Trung Quốc, đạt tốc độ tối đa của một đoàn tàu đơn lẻ lên tới 453 km/giờ.
“Với các thông số then chốt như tốc độ vận hành và hiệu suất năng lượng đều dẫn đầu thế giới, CR450 đã thiết lập chuẩn mực hiệu năng toàn cầu đầu tiên cho các đoàn tàu chạy trên 400 km/giờ”, ông Li Yongheng, lãnh đạo của Tập đoàn Đường sắt Nhà nước Trung Quốc, cho biết.