AI trong trường học: Cần khung năng lực AI cho giáo viên và học sinh, tích hợp giáo dục đạo đức số

Thực hiện Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Vừa qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã lấy ý kiến góp ý dự thảo Hướng dẫn triển khai thí điểm nội dung giáo dục trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục phổ thông.

Bộ GDĐT lấy ý kiến góp ý dự thảo Hướng dẫn triển khai thí điểm nội dung giáo dục trí tuệ nhân tạo trong giáo dục phổ thông.

Theo đó, khung nội dung giáo dục AI cho học sinh được phát triển dựa trên 4 mạch kiến thức chính, tương ứng với 4 miền năng lực, hoà quyện và bổ trợ cho nhau, bao gồm: Tư duy lấy con người làm trung tâm, đạo đức AI, các kĩ thuật và ứng dụng AI, thiết kế hệ thống AI.

Việc thiết kế khung nội dung giáo dục AI theo các mạch kiến thức chính, ngoài kiến thức về AI còn giúp học sinh hiểu rõ ranh giới giữa việc sử dụng công nghệ và trách nhiệm xã hội, đảm bảo AI phục vụ cuộc sống con người an toàn và nhân văn.

Giáo viên hào hứng, ủng hộ

Cô Đỗ Thị Thuý An - Giáo viên Trường THPT Nguyễn Trãi (Đồng Nai) ủng hộ việc đưa AI vào giáo gịuc phổ thông. "Theo tôi, đây là xu hướng tất yếu trên toàn thế giới vì nếu không cập nhật, chúng ta sẽ dễ bị tụt lại phía sau", cô An bày tỏ.

Cô Đỗ Thị Thuý An - Giáo viên Trường THPT Nguyễn Trãi (Đồng Nai).

Theo nữ giáo viên, lợi ích của việc này đã rất rõ bởi học sinh được tiếp cận sớm, biết cách sử dụng AI phục vụ học tập và các hoạt động thường ngày.

"Dù vẫn có lo ngại về việc học sinh lạm dụng AI, nhưng chính vì thế chúng ta càng cần đưa nội dung này vào giảng dạy để các em biết sử dụng đúng cách, đúng mục đích và có văn hoá. Tất nhiên, đây cũng sẽ là một thách thức không nhỏ", cô An nhận định.

Cùng chung tâm trạng, cô Nguyễn Thị Tuyết Mai – Bí thư Chi bộ, Hiệu trưởng Trường PTCS Nguyễn Đình Chiểu (Hà Nội) cho rằng Nghị quyết 71 là một dấu mốc đặc biệt quan trọng, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng, nhà nước ta đối với sự nghiệp giáo dục và đào tạo, thể hiện quyết tâm đổi mới căn bản, toàn diện và sâu sắc hệ thống giáo dục quốc gia.

"Tôi hoàn toàn đồng tình với tinh thần của Nghị quyết 71. Việc bảo đảm cơ hội học tập công bằng cho mọi người, đặc biệt là học sinh khuyết tật là kim chỉ nam trong mọi hoạt động của nhà trường. Chúng tôi luôn cố gắng tạo môi trường học tập thân thiện, linh hoạt và hỗ trợ tối đa cho từng cá nhân học sinh", cô Mai bày tỏ.

Học sinh trường PTCS Nguyễn Đình chiểu thích thú với các tiết học số.

Để triển khai Nghị quyết Trường PTCS Nguyễn Đình Chiểu đã tổ chức các lớp tập huấn định kỳ, mời chuyên gia về hướng dẫn sử dụng công nghệ giáo dục và AI và Chat GPT. Đồng thời tổ chức các lớp do chuyên gia giảng dạy về STEM, công dân số đầu các năm học. Ngoài ra, giáo viên được khuyến khích chia sẻ kinh nghiệm qua các buổi sinh hoạt chuyên môn, giúp nhau cùng phát triển.

"Để thực hiện hiệu quả, tôi cho rằng cần thêm nguồn lực tài chính để nâng cấp thiết bị, cơ sở vật chất cho các nhà trường, tăng cường đào tạo chuyên sâu cho giáo viên và đặc biệt là xây dựng chính sách hỗ trợ học sinh khuyết tật tiếp cận công nghệ. Sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và cộng đồng cũng rất quan trọng", cô Mai nhận định điều kiện cần để thực hiện Nghị quyết.

Nghị quyết 71 mở ra cơ hội "vàng"

Theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Thành Nam - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, ĐHQGHN việc chuyển đổi số trong giáo dục không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tồn tại của hệ thống giáo dục trong kỷ nguyên tri thức. AI dần thay đổi vai trò của người thầy từ "người truyền đạt" sang "người thiết kế trải nghiệm học tập".

Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Thành Nam - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, ĐHQGHN.

"Nhưng điều rất quan trọng cần nằm lòng là AI không thể thay thế trí tuệ con người, mà chỉ khuếch đại nó. Vì thế, giáo dục số hiệu quả không nằm ở việc dùng bao nhiêu công nghệ, mà ở chỗ chúng ta có hiểu khoa học về học tập để tích hợp công nghệ một cách nhân văn và hiệu quả hay không. Đưa AI vào không phải theo tiếp cận dạy một môn công nghệ mà phải như một phần của môi trường cuộc sống", ông Nam nhấn mạnh.

Trước những thách thức đó, Nghị quyết 71 được đưa ra không chỉ là định hướng lớn cho phát triển giáo dục mà còn là dấu mốc quan trọng thể chế hóa vai trò của công nghệ trong đổi mới đào tạo.

"Nghị quyết 71 đã mở ra cơ hội "vàng" để xây dựng hạ tầng tri thức số quốc gia, hình thành hệ sinh thái học tập suốt đời và thúc đẩy đổi mới chương trình đào tạo theo chuẩn năng lực", ông Nam nhận định.

Tuy nhiên theo ông Nam, thách thức lớn của chúng ta là làm sao để AI phục vụ cho học sâu (deep learning) chứ không dẫn đến ảo tưởng về học tập (người học có được kết quả tốt để đối phó mà không tư duy, không học được các kỹ năng phân tích, phản biện), học hời hợt, học nông (shallow learning).

"Điều này đòi hỏi Việt Nam phải có khung năng lực AI cho giáo viên và học sinh, tích hợp giáo dục đạo đức số, và cơ chế giám sát rủi ro công nghệ được đề cập trong Luật AI - đúng theo tinh thần "giáo dục số phải lấy con người làm trung tâm", ông Nam bày tỏ.

Đánh giá về thực tế hiện nay việc ứng dụng công nghệ nói chung, AI nói riêng vào giảng dạy và học tập tại Việt Nam, bà Tú Uyên - Founder Dự án GenAI Learning for Vietnam (GLA) bày tỏ Việt Nam đang ở giai đoạn rất thú vị.

Bà Tú Uyên - Founder Dự án GenAI Learning for Vietnam (GLA).

"Về tư duy, phần lớn các nhà trường, giáo viên và phụ huynh đều hiểu rằng không thể đứng ngoài cuộc cách mạng công nghệ này. Tuy nhiên, về thực tiễn triển khai, theo quan sát của tôi, vẫn còn nhiều khoảng cách.

Ở khu vực công, các trường học đã bắt đầu đưa công nghệ và AI vào giảng dạy, nhưng chưa khai thác hết tiềm năng của AI trong việc cá nhân hóa việc học. Phần lớn giáo viên hiện nay sử dụng AI tạo sinh để soạn giáo án nhanh hơn, tạo hình ảnh và video minh họa sinh động hơn, giúp tiết học hấp dẫn hơn với học sinh. Đó là một bước tiến tích cực", bà Uyên nhận định

Nữ chuyên gia chia sẻ rằng, AI còn có thể giúp giáo viên phân tích dữ liệu học tập, xây dựng kế hoạch cá nhân hóa, đánh giá năng lực từng học sinh theo thời gian thực và tự động gợi ý chiến lược giảng dạy phù hợp với từng đối tượng học sinh - những điều mà chúng ta vẫn chưa tận dụng được. 

"Đây chính là hướng đi đúng, thể hiện tinh thần học tập lấy người học làm trung tâm và AI trở thành người bạn đồng hành trong việc phát triển năng lực toàn diện cho học sinh", bà Uyên bày tỏ.

Bà Tú Uyên tin rằng, với sự định hướng đúng đắn từ Nhà nước và nỗ lực đổi mới từ giáo viên, trong vài năm tới, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành quốc gia tiên phong trong ứng dụng AI nhân văn và hiệu quả vào giáo dục.

Hoàng Nhung