22/11/2025 17:00

22/11/2025 17:00

In bài này (Ctrl+P)

Trăn trở tiếng đục xưa, hậu duệ làng Xa Lang thắp lại “lửa” nghề mộc trăm năm

Từng nổi danh với những sản phẩm gỗ tinh xảo, làng nghề mộc Xa Lang đang đứng trước nguy cơ mai một. Giữa khoảng lặng ấy, một trong số ít hậu duệ đời thứ ba của làng vẫn lặng lẽ giữ "lửa" nghề, gìn giữ một phần hồn mà cha ông đã gửi gắm qua từng thớ gỗ.

Cơ sở làm mộc của chàng trai nối nghiệp gia truyền luôn rộn rã tiếng máy cưa, đục đẽo.

Sinh ra trong gia đình có truyền thống làm mộc, nhưng sau khi tốt nghiệp THPT năm 2012, anh Nguyễn Phi Long lại chọn rẽ sang hướng khác. Anh chọn học sửa chữa ô tô rồi vào Tp.HCM lập nghiệp.

Gần 10 năm làm thợ sửa ô tô ở thành phố lớn, anh Long dần nhận ra: "Cứ làm thợ mãi thì cuối đời vẫn chỉ là đi thuê nhà". Và rồi vào năm 2013, nghe theo lời bạn bè, Long rời Tp.HCM sang Angola theo diện lao động xuất khẩu với hy vọng đổi đời.

Công việc sửa chữa ô tô của anh ở Angola khá thuận lợi, thu nhập ổn định. Nhưng chỉ sau 7 tháng, Long quyết định trở về và nối duyên lại với nghề mộc. Anh tâm sự: "Tôi nhận ra mình hoàn toàn có thể làm giàu từ nghề cha ông, quan trọng hơn là giữ được "lửa" nghề. Thấy bà con phải đặt làm nhà gỗ, bàn thờ gỗ từ nơi khác trong khi quê mình từng là làng mộc nổi tiếng, tôi luôn tự hỏi: Vì sao người quê mình lại phải đặt hàng chỗ khác? Và cũng chính trăn trở ấy khiến tôi quyết tâm trở về làm nghề".

Hơn 10 năm làm nghề, anh Long đã xây dựng được cơ sở uy tín.

Năm 2014, trở về quê hương, anh Long dốc toàn bộ vốn liếng và vay mượn thêm từ người thân, bạn bè để mở xưởng mộc. Từ đó, một cơ sở sản xuất đồ gỗ được thành lập ngay trên mảnh đất làng nghề Xa Lang xưa.

Làng nghề mộc Xa Lang từng một thời nổi danh khắp gần xa, góp phần tạo nên giá trị văn hoá của vùng đất này. Tuy nhiên, hiện nay, làng mộc Xa Lang có quy mô sản xuất nhỏ lẻ, lại nằm trong khu dân cư, chật hẹp, thiếu mặt bằng sản xuất. Mặt khác, do xu hướng của người dân đa phần làm nhà xây, các sản phẩm đồ nhựa, nhôm kính, gỗ ép, nên khiến cho làng mộc Xa Lang đang đứng trước nguy cơ bị mai một.

Chia sẻ về sự đổi thay của nghề mộc, anh Long cho biết, nghề ngày nay đã có sự tiếp nối cả về kinh nghiệm lẫn kỹ thuật. Nếu trước kia cha ông làm hoàn toàn thủ công thì nay máy móc đã tham gia hỗ trợ, từ đó giúp công việc trở nên nhẹ nhàng và nhanh chóng hơn.

Hành trình đó là nhờ vào sự hướng dẫn của những nghệ nhân làng mộc Xa Lang.

Với sự giúp đỡ của nghệ nhân Nguyễn Sơn (cha đẻ của anh Long, đồng thời cũng là nghệ nhân hiếm hoi đang làm nghề của làng) cùng một phần do "nghề đã thấm vào máu", anh Long dần bắt được nhịp với nghề cha ông để lại.

Anh tâm sự: "Mới đầu trở về làm nghề có rất nhiều khó khăn, khó khăn về tài chính, về kĩ thuật, thậm chí là sự nghi ngờ của những người xung quanh. Nhưng rồi cứ tìm hiểu, rèn luyện, học hỏi từ cha cùng những người đi trước, tay nghề cũng dần cải thiện hơn".

Nói về hành trình này, nghệ nhân Nguyễn Sơn (SN 1958) cho biết thêm, gia đình đến nay đã có 3 đời làm nghề mộc. Vì vậy, khi nghe quyết tâm của con trai thì ông rất mừng, nhưng cũng rất lo. Bởi một người thợ sau hơn 10 năm không cầm đục, cầm dùi, thì sẽ không còn khéo léo như xưa.

"Khi nghe con nói muốn về làm nghề, tôi cũng nói rằng nghề mộc bây giờ khác trước kia rất nhiều, khó hơn, đòi hỏi chất lượng cao, nguồn nguyên liệu ổn định và uy tín phải được giữ gìn. May mắn, Long vốn có chút bẩm sinh, lớn lên nhìn ông, cha, bác làm nghề, nên cũng phần nào nhận thức được", ông Sơn cho hay.

Tâm huyết của người trẻ quyết tâm đưa sản phẩm làng nghề vươn xa

Hiện tại, dù có thể làm nhiều loại sản phẩm gỗ khác nhau, nhưng cơ sở của anh chủ yếu tập trung vào sửa chữa, làm mới nhà thờ và sản xuất các loại bàn thờ – một trong những "món tủ" đã làm nên tên tuổi làng nghề mộc Xa Lang xưa.

Đối với nghề mộc, nguyên liệu là yếu tố quyết định chất lượng sản phẩm.

Nói về các loại gỗ, anh Long cho biết, nguyên liệu là yếu tố quyết định chất lượng sản phẩm. Khác với đồ gỗ thông thường, nhà thờ và bàn thờ chỉ sử dụng duy nhất gỗ mít bởi loại gỗ này vừa hợp phong thủy, vừa ít co ngót, cong vênh. Mít càng già, chất lượng càng tốt.

Anh cho hay: "Gỗ dùng để làm phải là gỗ tốt, gỗ sống, còn gỗ "chết", dù rẻ, tôi cũng kiên quyết từ chối vì lương tâm người thợ không cho phép. Chỉ khi dùng đúng loại gỗ chất lượng, một ngôi nhà thờ mới có thể bền vững qua cả đời người, thậm chí hàng trăm năm".

Cũng vì thế mà ngoài thời gian làm việc tại xưởng, anh Long còn dành công sức đi khắp nơi tìm mua những cây mít tuổi đời từ 50 đến 60 năm. Hễ nghe đâu có cây mít lớn, gỗ đẹp, anh đều lập tức đến tận nơi để thương lượng và mua lại.

Nhờ bàn tay khéo léo, Long đã tạo ra được những sản phẩm hài lòng khách hàng.

Để mở rộng sản xuất, anh mở xưởng nằm cạnh Quốc lộ 8B, trên khu đất rộng hơn 2.000m². Ngoài ra, anh còn đầu tư thêm 3 tỷ đồng cho máy móc và nguồn gỗ dự trữ.

Tính đến nay, anh đã thi công mới hàng chục nhà thờ từ 50–100 mét vuông, nâng cấp nhiều công trình gỗ và hoàn thiện 600 đến 700 bàn thờ với giá từ 15 đến 30 triệu đồng. Khách hàng của anh trải dài từ Bắc vào Nam, khiến xưởng lúc nào cũng trong cảnh "làm không kịp". Hiện, xưởng cũng đang tạo công ăn việc làm cho hơn 7 lao động thường xuyên.

Dù công việc đang rất phát triển nhưng khi hỏi về tương lai làng nghề, anh Long cũng không khỏi trăn trở: "Mua được cây gỗ mít đã khó, mang về còn phải phơi 1 đến 2 tháng mới đưa vào sử dụng được. Công việc này cũng thường kéo dài từ sáng sớm đến tối muộn, nhiều hôm phải tăng ca thì mới kịp giao hàng cho khách. Ngày nay, nghề mộc đặc biệt là làm nhà gỗ truyền thống không còn hấp dẫn với người trẻ. Nếu không có người kế thừa, sẽ rất đáng tiếc, bởi mẫu kẻ của Xa Lang thuộc hàng đẹp và chuẩn nhất miền Trung".

Ngày nay, dù đối mặt nhiều áp lực về nguyên liệu, nhân công và thị trường, anh Long vẫn kiên định với nghề. Với anh, làm mộc không chỉ là kế sinh nhai mà còn là trách nhiệm với gia đình, làng nghề và cả di sản văn hóa lâu đời. Anh bộc bạch: "Cha ông đã tạo dựng nghề bao đời, giờ mình còn sức thì phải giữ lại. Tôi chỉ mong sẽ có người trẻ tiếp nối, để tiếng đục đẽo ở Xa Lang không chìm vào lặng im".

Cơ sở của anh Long tạo việc làm cho nhiều lao động trong vùng.

Ông Nguyễn Huy Lợi, Phó Chủ tịch HĐND xã Tứ Mỹ, cho biết, với tay nghề khéo léo, sự tận tâm nên việc sản xuất, kinh doanh nên khách hàng đến với cơ sở của anh Nguyễn Phi Long này rất đông. Đặc biệt hơn, cơ sở này còn sẵn sàng đào tạo nghề cho những thanh niên địa phương khi họ có nhu cầu để làng nghề được duy trì, không bị mai một.