Cơ chế vận hành hai cấp, nhiều nguồn lực hình thành Quỹ nhà ở quốc gia
Chính phủ đã ban hành Nghị định 302/2025, thành lập Quỹ nhà ở quốc gia – một quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, có tư cách pháp nhân và được giao nhiệm vụ đầu tư phát triển nhà ở xã hội, tăng nguồn cung và hỗ trợ ổn định thị trường bất động sản. Quỹ được tổ chức ở hai cấp: Trung ương do Bộ Xây dựng quản lý và địa phương do UBND các tỉnh, thành lập và vận hành.
Theo Nghị định số 302, Chính phủ thành lập Quỹ nhà ở Trung ương trực thuộc Bộ Xây dựng, giao Bộ Xây dựng quản lý; UBND cấp tỉnh thành lập và quản lý Quỹ nhà ở địa phương. Trong ảnh là một dự án nhà ở xã hội đang triển khai ở Hà Nội.
Mô hình tổ chức của Quỹ gồm giám đốc, các phó giám đốc, kế toán trưởng và hệ thống phòng chuyên môn. Giám đốc Quỹ trung ương do Bộ trưởng Xây dựng bổ nhiệm, trong khi giám đốc Quỹ địa phương thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND tỉnh. Nguồn vốn hình thành Quỹ đến từ ngân sách nhà nước, giá trị quỹ đất dành cho phát triển nhà ở xã hội, tiền bán tài sản công là nhà ở, nguồn thu đấu giá đất và các khoản đóng góp, hỗ trợ tự nguyện.
Quỹ được giao đầu tư xây dựng nhà ở xã hội và hạ tầng kỹ thuật – xã hội phục vụ cho thuê, đồng thời có thể tiếp nhận, chuyển đổi công năng tài sản công để tạo lập quỹ nhà mới.
Ngoài ra, Quỹ có quyền mua, đặt hàng hoặc nhận bàn giao sản phẩm từ doanh nghiệp 100% vốn nhà nước, tiếp nhận nhà tái định cư, tạm cư hay mua nhà thương mại để cho cán bộ, công chức, viên chức và người lao động thuê.
Chính phủ đặt mục tiêu xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội đến năm 2030, riêng trong năm nay hoàn thành 100.000 căn. Theo số liệu Bộ Xây dựng, cuối tháng 10 cả nước có 696 dự án đang triển khai, với khoảng 640.000 căn hộ. Bộ ước tính khoảng 89.000 căn hoàn thành trong năm nay, đạt 89% kế hoạch.
Dù vậy, thị trường nhà ở vẫn tồn tại nhiều bất cập. Tại các đô thị lớn, giá nhà vượt quá khả năng chi trả của phần lớn người dân; nhiều dự án nhà ở xã hội chậm triển khai, quỹ đất 20% dành cho loại hình này trong dự án thương mại chưa được bố trí đầy đủ.
Giới chuyên gia kỳ vọng Quỹ nhà ở quốc gia sẽ góp phần điều tiết cung – cầu, từ đó định hướng lại cơ cấu sản phẩm bất động sản. Khi nguồn cung được cải thiện, giá nhà thương mại có điều kiện giảm, tạo nền tảng cho một thị trường minh bạch và bền vững hơn.
Kỳ vọng "bình ổn" giá nhà
Trao đổi với PV Tiền Phong , TS. Trần Xuân Lượng – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam cho biết, nghị định về Quỹ nhà ở quốc gia đang thu hút sự quan tâm lớn. Theo ông, trong bối cảnh giá nhà neo cao, việc lập quỹ bình ổn là cần thiết để kiểm soát giá, đặc biệt với phân khúc nhà cho thuê.
TS. Trần Xuân Lượng cho rằng, bất động sản là loại hàng hóa đặc thù và chịu sự quản lý của Nhà nước nên việc hình thành quỹ bình ổn là phù hợp. Tuy nhiên, một vấn đề khác được nêu ra là độ trễ của chính sách.
TS. Trần Xuân Lượng – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam.
“Dù được đánh giá cao về mặt chủ trương, tác động thực tế lên thị trường cần thời gian để đo lường. Việc đưa nguồn cung ra thị trường luôn chậm hơn so với nhu cầu, nên ở giai đoạn đầu, chính sách này chủ yếu tác động đến tâm lý nhà đầu tư”, ông Lượng nói
Theo chuyên gia, chỉ khi nguồn cung thực tế từ Quỹ xuất hiện, giá nhà mới có cơ hội bình ổn, nhưng thị trường vẫn chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố cả bên trong lẫn bên ngoài.
“Hiệu quả của Quỹ vì vậy phụ thuộc lớn vào khâu thực thi. Nếu triển khai đúng hướng, quỹ được kỳ vọng mở ra cơ hội thuê nhà cho nhiều người thu nhập thấp – nhóm hiện gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận nhà ở. Ngược lại, nếu bộ máy vận hành không minh bạch, nguồn cung có thể tiếp tục chậm trễ, không đạt mục tiêu ban đầu”, ông Lượng nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, giới chuyên gia cho rằng trong bối cảnh kỳ vọng lớn từ thị trường, sự thành công của Quỹ nhà ở quốc gia không chỉ nằm ở văn bản pháp lý mà còn ở tốc độ và hiệu quả triển khai, cùng khả năng tạo ra nguồn cung thực sự đến được với đa số người có nhu cầu.