Sự trở lại ngoạn mục của điện hạt nhân

Sau hơn 2 thập kỷ trì trệ, điện hạt nhân đang chứng kiến một sự trở lại ngoạn mục, với công suất toàn cầu dự kiến sẽ tăng ít nhất 1/3 vào năm 2035 và sản lượng đạt mức kỷ lục vào năm 2025, theo Báo cáo Triển vọng Năng lượng Thế giới (WEO) mới nhất của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA).

Sự phục hưng này không chỉ là một xu hướng tạm thời mà còn là yếu tố then chốt để đảm bảo an ninh năng lượng và mục tiêu phát thải ròng bằng không.

"Những tiến bộ công nghệ – đặc biệt là trong các lò phản ứng module nhỏ (SMR) – đang cải thiện triển vọng của điện hạt nhân. Khi nhu cầu tăng vọt và nhu cầu về điện cơ bản đáng tin cậy, phát thải thấp ngày càng tăng, điện hạt nhân ngày càng được coi là một phần quan trọng của một cơ cấu điện an toàn, giá cả phải chăng và đa dạng", IEA cho biết trong báo cáo được công bố hôm 12/11.

Sau giai đoạn đình trệ kéo dài, điện hạt nhân đang bước vào kỷ nguyên mới với các chỉ số ấn tượng. Hiện tại, hơn 70 GW công suất điện hạt nhân mới đang được xây dựng – mức cao nhất trong vòng 30 năm, và các lò phản ứng đang được khởi động lại, nổi bật là tại Nhật Bản với việc nạp nhiên liệu cho lò phản ứng số 2 tại nhà máy điện hạt nhân Kashiwazaki-Kariwa.

Hơn 40 quốc gia đã đưa năng lượng hạt nhân vào chiến lược quốc gia, thúc đẩy các dự án mới và hợp tác quốc tế.

Ảnh minh họa.

WEO 2025 xem xét 3 kịch bản cho năng lượng hạt nhân. Trong Kịch bản Chính sách Hiện hành (CPS), công suất tăng từ 420 GWe năm 2024 lên 728 GWe vào năm 2050, với đầu tư hàng năm đạt hơn 100 tỷ USD.

Trong Kịch bản Chính sách Đã nêu (STEPS), công suất gấp đôi lên 784 GWe vào năm 2050, chiếm 9% sản lượng điện toàn cầu, dù chưa đạt mục tiêu tăng gấp 3.

Trong Kịch bản Phát thải Ròng Bằng Không vào năm 2050 (NZE), công suất đạt 1.079 GWe, với sự tăng trưởng nhanh chóng các nguồn năng lượng thấp phát thải, giúp giảm 50% phát thải từ lĩnh vực điện vào năm 2035.

Sự trở lại của điện hạt nhân được thúc đẩy bởi cam kết chính sách mạnh mẽ. Hàng loạt quốc gia đã cam kết tăng gấp 3 công suất toàn cầu từ 413 GW năm 2020 lên 1.240 GW vào 2050 – vượt mức NZE thêm 160 GW.

Điều này đòi hỏi đầu tư hàng năm lên đến 210 tỷ USD vào năm 2035, sau đó ổn định ở 160 tỷ USD trong thập niên 2040, tổng cộng thêm 900 tỷ USD đến 2050.

Các chính phủ đang ưu tiên đa dạng hóa chuỗi cung ứng và hợp tác quốc tế để đối phó với bất ổn năng lượng, coi điện hạt nhân là nền tảng cho hệ thống điện bền vững.

Điểm sáng nhất là sự đổi mới công nghệ, đặc biệt với lò phản ứng module nhỏ (SMR). Các công ty công nghệ đang hỗ trợ sự xuất hiện của các mô hình kinh doanh mới mẻ sau thời kỳ chững lại, với các thỏa thuận và bày tỏ sự quan tâm đối với 30 GW lò phản ứng nhỏ (SMR), chủ yếu để cung cấp điện cho các trung tâm dữ liệu.

Các tiến bộ này hứa hẹn cải thiện triển vọng, mang lại nguồn điện cơ sở đáng tin cậy, giá cả phải chăng và đa dạng hóa hệ thống điện.

Dù lạc quan, ngành điện hạt nhân vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Tập trung cao độ trên thị trường xây dựng, sản xuất uranium và dịch vụ làm giàu đòi hỏi đổi mới và kiểm soát chi phí để đa dạng hóa.

Các dự án trước đây ở châu Âu và Mỹ thường gặp trì hoãn và vượt ngân sách, trong khi rủi ro chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng có thể ảnh hưởng đến lưới điện và hạ tầng. Ngoài ra, sự gia tăng nhu cầu từ AI đặt áp lực lớn hơn về an ninh điện, với các mối đe dọa từ mạng, vận hành và thời tiết.

Tuy nhiên, với dòng dự án hiện tại, triển khai điện hạt nhân trong thập niên 2030 sẽ đạt mức cao nhất kể từ những năm 1980. IEA nhấn mạnh rằng, để tận dụng sự trở lại này, cần chính sách dài hạn hỗ trợ chuỗi cung ứng, lao động lành nghề và tích hợp với các mục tiêu khác như khả năng chi trả và cạnh tranh.

Minh Đức (Theo WNN, NEI Magazine)