Doanh nhân kiều bào sẵn sàng là "cầu nối chiến lược" phát triển kinh tế tư nhân

Doanh nhân kiều bào - "cầu nối chiến lược"

- Phóng viên: Đảng và Nhà nước xác định kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế (theo Nghị quyết 68 và Dự thảo văn kiện XIV). Theo ông, cộng đồng doanh nhân kiều bào có thể phát huy vai trò trong những lĩnh vực nào để góp phần phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam?

Tiến sĩ Nguyễn Hồng Sơn, Chủ tịch Liên hiệp hội người Việt tại Nhật Bản. Ảnh: TTXVN

+ Tiến sĩ khoa học Nguyễn Hồng Sơn, Chủ tịch Liên hiệp hội người Việt Nam tại Nhật Bản: Tôi tin rằng nếu có cơ chế khuyến khích phù hợp và môi trường đầu tư minh bạch, cộng đồng doanh nhân kiều bào sẽ không chỉ là người đồng hành, mà còn là lực đẩy mạnh mẽ cho sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam trong giai đoạn mới. Cộng đồng doanh nhân kiều bào có thể đóng vai trò như những "cầu nối chiến lược" trong việc phát triển kinh tế tư nhân tại Việt Nam. Với lợi thế về vốn tri thức, kinh nghiệm quốc tế và mạng lưới kết nối toàn cầu, chúng tôi có thể phát huy vai trò trong nhiều lĩnh vực then chốt.

Thứ nhất, ngày càng nhiều doanh nhân kiều bào đang hoạt động trong các nền kinh tế phát triển, nơi công nghệ và mô hình quản trị tiên tiến đã chứng minh hiệu quả. Việc chuyển giao những công nghệ phù hợp, kết hợp với đào tạo nguồn nhân lực và tư duy đổi mới, sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh một cách bền vững.

Bên cạnh đó, các trí thức và doanh nhân kiều bào có thể tham gia và có vai trò dẫn dắt chuỗi giá trị trong nước. Cụ thể hơn, doanh nhân kiều bào có thể đầu tư trực tiếp hoặc hợp tác với doanh nghiệp trong nước để xây dựng các chuỗi cung ứng khép kín, từ sản xuất đến phân phối. Điều này không chỉ giúp tăng giá trị gia tăng trong nước mà còn tạo ra các chuẩn mực mới về chất lượng, minh bạch và phát triển bền vững.

Ngoài ra, với kinh nghiệm trong các hệ sinh thái khởi nghiệp quốc tế, doanh nhân kiều bào có thể đóng vai trò là nhà cố vấn, nhà đầu tư thiên thần, hoặc người kết nối startup Việt với các quỹ đầu tư toàn cầu, qua đó thúc đẩy hơn nữa khởi nghiệp sáng tạo và kết nối đầu tư mạo hiểm. Đồng thời, việc xây dựng các không gian sáng tạo mang tính quốc tế sẽ tạo điều kiện cho thế hệ trẻ Việt Nam phát triển tư duy toàn cầu ngay từ trong nước.

Thông qua các sản phẩm, dịch vụ và dự án mang tính biểu tượng, cộng đồng doanh nhân kiều bào có thể góp phần định hình thương hiệu quốc gia, đưa những sản phẩm "made in Vietnam" tới thị trường thế giới, qua đó truyền bá hình ảnh Việt Nam - một quốc gia đổi mới, năng động và hội nhập sâu rộng.

Xây dựng một hệ sinh thái sáng tạo toàn cầu của người Việt

- Để phát triển khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số như một đột phá hàng đầu, Việt Nam cần xây dựng một hệ sinh thái sáng tạo toàn cầu của người Việt - nơi mà chuyên gia, startup và nhà đầu tư kiều bào có thể kết nối, cống hiến và cùng kiến tạo giá trị?

+ Tôi cho rằng có thể nghiên cứu một số hướng đi cụ thể, đầu tiên là cần xây dựng một nền tảng linh hoạt để kết nối theo thời gian thực các chuyên gia Việt toàn cầu. Tôi hình dung rằng, đây là một hệ thống số hóa, minh bạch và chủ động kết nối chuyên gia kiều bào theo lĩnh vực chuyên môn, quốc gia cư trú và khả năng đóng góp. Nền tảng này không chỉ là nơi chia sẻ tri thức mà còn là công cụ để triển khai các dự án hợp tác cụ thể giữa trong nước và quốc tế.

Bên cạnh đó, Chính phủ có thể thành lập các trung tâm đổi mới sáng tạo toàn cầu tại Việt Nam với liên kết mạnh mẽ cùng Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC). Các trung tâm này có thể đặt tại các thành phố lớn đang đi đầu trong đổi mới sáng tạo như tại TP HCM, Đà Nẵng… hoạt động như "bệ phóng" cho startup Việt và kiều bào, với sự hỗ trợ về pháp lý, tài chính, mentor và kết nối thị trường. Mô hình có thể học hỏi từ các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore - nơi chính phủ đóng vai trò kiến tạo và doanh nghiệp dẫn dắt.

Ngoài ra, chúng ta có thể tổ chức các chương trình "Về nguồn trong đổi mới sáng tạo". Đây là các sự kiện thường niên, nơi các chuyên gia, nhà sáng lập kiều bào quay trở về Việt Nam để chia sẻ, hợp tác và đầu tư. Không chỉ là hội thảo, mà là nơi khởi động các dự án thực tế, từ AI, blockchain đến nông nghiệp thông minh và công nghệ môi trường. Tôi tin rằng, khi người Việt ở nước ngoài được nhìn nhận như một phần không thể thiếu trong chiến lược đổi mới sáng tạo quốc gia, họ sẽ sẵn sàng trở về - không chỉ bằng hành trình thể chất, mà bằng tri thức, kết nối và khát vọng phụng sự.

Để thực hiện hiệu quả các ý tưởng trên, cần có một chính sách linh hoạt và thực chất, cụ thể hơn Chính phủ cần có cơ chế công nhận năng lực chuyên gia kiều bào, hỗ trợ thủ tục hành chính, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và tạo điều kiện thuận lợi để họ đầu tư, giảng dạy, hoặc hợp tác nghiên cứu tại Việt Nam.

Hệ sinh thái kết nối mở trong nước với mạng lưới trí thức kiều bào

- Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22-8-2025 của Bộ Chính trị đề ra mục tiêu đột phá giáo dục và đào tạo, cũng như Dự thảo văn kiện định hướng mục tiêu xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, hội nhập quốc tế. Theo ông, Việt Nam nên làm gì để kết nối giữa các trường, viện, doanh nghiệp trong nước với mạng lưới trí thức, sinh viên kiều bào, nhằm phát triển nhân lực chất lượng cao?

+ Để xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, hội nhập quốc tế, theo tôi, Việt Nam có thể suy nghĩ tới việc tạo ra một hệ sinh thái kết nối mở giữa các trường, viện, doanh nghiệp trong nước với mạng lưới trí thức và sinh viên kiều bào. Đây không chỉ là chiến lược phát triển nhân lực chất lượng cao, mà còn là cách để khơi dậy và sử dụng hiệu quả sức mạnh tri thức Việt toàn cầu.

Tôi xin đề xuất một số giải pháp cụ thể như sau. Thứ nhất, dựa trên "Mạng lưới trí thức Việt toàn cầu" theo ngành và lĩnh vực đang được xây dựng hiện nay, thông qua nền tảng số, các trường đại học và viện nghiên cứu trong nước có thể chủ động kết nối với chuyên gia, giảng viên, sinh viên kiều bào đang học tập và làm việc tại nước ngoài. Mạng lưới này sẽ là nơi chia sẻ học thuật, hợp tác nghiên cứu và triển khai các chương trình đào tạo liên kết.

Tiếp theo, chúng ta cần tăng cường hơn nữa số lượng các chương trình trao đổi học thuật và thực tập quốc tế. Cụ thể hơn, sinh viên các trường Đại học tại Việt Nam cần được tiếp cận với môi trường học tập và làm việc toàn cầu thông qua các chương trình trao đổi, thực tập tại doanh nghiệp của chính kiều bào, hoặc các tổ chức có yếu tố Việt Nam ở nước ngoài. Đồng thời, con em người Việt Nam tại nước ngoài đang học đại học, sau đại học cũng nên được khuyến khích về nước tham gia các dự án học thuật, nghiên cứu hoặc khởi nghiệp.

Ngoài ra, tôi đề xuất việc phát triển các "Trung tâm hợp tác giáo dục kết hợp giữa doanh nghiệp - kiều bào". Các trung tâm này có thể đặt tại các trường đại học lớn, đóng vai trò là "trạm trung chuyển - kết nối" giữa nhu cầu đào tạo trong nước và nguồn lực tri thức kiều bào. Doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn cũng có thể tham gia với vai trò đồng hành, tài trợ và tuyển dụng.

Cuối cùng, tôi kiến nghị cần có cơ chế ghi nhận và tôn vinh những đóng góp của chuyên gia kiều bào trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Việc mời các tham gia giảng dạy, cố vấn hoặc xây dựng chương trình đào tạo sẽ giúp nâng cao chất lượng giáo dục trong nước.