Trong thế giới doanh nghiệp, đỉnh cao của quyền lực và danh vọng mang tên “CEO” cũng là nơi ranh giới với thất bại trở nên mong manh hơn bao giờ hết. Một quyết định sai có thể khiến giá trị công ty sụt hàng chục tỷ đô chỉ sau một đêm, và đôi khi, chính người đứng đầu cũng trở thành nạn nhân của cỗ máy mà họ từng xây dựng. Thế nhưng, nghịch lý của lãnh đạo nằm ở chỗ — nhiều CEO chỉ thực sự trưởng thành sau khi mất tất cả.
Câu chuyện của Sam Altman, CEO của OpenAI, là một minh chứng rõ ràng. Vào tháng 11 năm 2023, ông bị chính hội đồng quản trị công ty mình sáng lập sa thải. Lý do được đưa ra ngắn gọn và lạnh lùng: “Không còn đủ tin tưởng vào khả năng lãnh đạo của ông.” Chưa đầy 72 giờ sau, toàn bộ nhân viên OpenAI ký tên yêu cầu đưa ông trở lại. Nhà đầu tư lớn nhất của công ty – Microsoft – cũng công khai ủng hộ Altman. Và rồi, trong một diễn biến chưa từng có tiền lệ trong giới công nghệ, ông quay lại chiếc ghế CEO chỉ sau vài ngày bị loại bỏ.
Sau cú sốc ấy, Sam Altman thừa nhận rằng bị sa thải là trải nghiệm đau đớn nhất nhưng cũng là bài học quý giá nhất đời ông. Trong một bài phỏng vấn với Business Insider , Altman nói rằng sự kiện ấy khiến ông nhận ra hai điều: “Thứ nhất, niềm tin là nền tảng của mọi tổ chức. Thứ hai, tôi không bất tử.” Ông thẳng thắn thừa nhận mình từng quá tập trung vào chiến lược và sản phẩm, mà quên rằng sự tin tưởng với hội đồng quản trị cũng cần được vun đắp và duy trì như bất kỳ mối quan hệ nào khác.
Bài học đầu tiên mà các CEO có thể rút ra từ câu chuyện này là: Lãnh đạo không phải quyền lực tuyệt đối, mà là trách nhiệm được trao và có thể bị lấy lại bất cứ lúc nào. Dù điều hành một công ty tỷ đô hay khởi nghiệp non trẻ, sự minh bạch và lòng tin với đội ngũ là yếu tố sống còn. Chính sự thiếu nhất quán trong giao tiếp với hội đồng khiến Altman đánh mất vị thế, dù chỉ trong chốc lát. Và chính sự đoàn kết của nhân viên cùng sức ủng hộ từ nhà đầu tư đã giúp ông trở lại mạnh mẽ hơn.
Nhưng sâu xa hơn, cú ngã ấy còn giúp Altman hiểu rõ ý nghĩa của việc “lãnh đạo bằng văn hóa”. Ông chia sẻ rằng sau khi quay lại, điều đầu tiên ông làm không phải là kiểm soát sản phẩm hay ký duyệt dự án mới, mà là lắng nghe nhân viên – để biết họ cảm thấy thế nào khi tổ chức đối mặt với sóng gió. “Chúng tôi chưa bao giờ gắn bó với nhau như lúc đó,” Altman nói. “Thất bại khiến tôi thấy rằng sức mạnh thật sự của một công ty không nằm trong công nghệ, mà trong niềm tin giữa con người với con người.”
Câu chuyện của Altman cũng phơi bày một sự thật khác: thất bại là môi trường lý tưởng để nuôi dưỡng sự tự nhận thức. Khi mọi ánh hào quang bị tước bỏ, CEO buộc phải nhìn thẳng vào điểm yếu của chính mình – điều mà thành công thường che giấu. Nhiều lãnh đạo trên thế giới từng trải qua điều tương tự. Glenn Fogel, CEO của Booking Holdings, từng kể lại với Business Insider rằng ông từng bị sa thải thời trẻ và chính cú sốc ấy dạy ông “hai điều không trường lớp nào dạy được: sự khiêm tốn và khả năng lắng nghe.” Sau này, khi điều hành một trong những tập đoàn du lịch trực tuyến lớn nhất thế giới, Fogel luôn nhắc nhở đội ngũ: “Mỗi thất bại đều có giá trị, nếu bạn đủ can đảm để nhìn lại.”
Với Sam Altman, trải nghiệm mất ghế CEO đã trở thành cột mốc định hình lại phong cách lãnh đạo của ông. Nếu trước đây, Altman được biết đến như một người lạnh lùng, luôn hướng về công nghệ và tăng trưởng, thì sau cú ngã, ông trở nên thận trọng và bao dung hơn. Trong một cuộc phỏng vấn với Time , ông nói: “Tôi từng nghĩ vai trò của tôi là thúc đẩy công ty tiến nhanh nhất có thể. Giờ đây, tôi nghĩ nhiệm vụ của mình là giúp mọi người tiến xa nhất có thể”. Đó không chỉ là lời bộc bạch của một nhà lãnh đạo từng vấp ngã, mà là tuyên ngôn của một người đã hiểu được giá trị thật của quyền lực: đó không phải là khả năng ra lệnh, mà là khả năng tạo niềm tin.
Những câu chuyện như vậy không hiếm trong thế giới lãnh đạo. Từ Steve Jobs bị sa thải khỏi Apple năm 1985 để rồi trở lại và làm nên cuộc cách mạng, đến Howard Schultz rời rồi quay lại Starbucks để cứu vãn thương hiệu, hay gần đây là Bob Iger trở lại Disney giữa khủng hoảng truyền thông. Mỗi lần “bị loại khỏi bàn cờ”, họ đều học được điều cốt lõi giống nhau: sức mạnh của một CEO không nằm ở vị trí họ giữ, mà ở khả năng họ đứng dậy sau khi bị đẩy xuống.
Trong thời đại mà tốc độ thay đổi nhanh hơn cả chu kỳ sản phẩm, không một CEO nào được đảm bảo an toàn tuyệt đối. Nhưng chính trong những khoảnh khắc tăm tối nhất – khi công ty lung lay, khi niềm tin sụp đổ – mới lộ rõ bản lĩnh thật sự của người lãnh đạo. Sam Altman, từ một “người bị phản bội”, đã trở thành biểu tượng cho khả năng phục hồi, không chỉ của con người mà của cả tổ chức.