Tờ Financial Times (FT) cho hay trong mùa hè 2025, Hồng Kông dường như sắp trở thành “phòng thí nghiệm” tài chính lớn nhất châu Á. Các tập đoàn công nghệ Trung Quốc như Ant Group và JD.com công bố kế hoạch tham gia chương trình thử nghiệm stablecoin, kỳ vọng đưa đồng Nhân dân tệ bước ra sân chơi quốc tế qua một hình thái mới của tiền kỹ thuật số.
Tuy nhiên chỉ vài tháng sau, mọi kế hoạch đột ngột bị hoãn lại. Đằng sau sự thay đổi đó là một cuộc tranh luận sâu sắc hơn: ai mới có quyền phát hành tiền trong kỷ nguyên số? ngân hàng trung ương hay khu vực tư nhân?
Đây không chỉ là một trở ngại đối với tham vọng trở thành trung tâm tài sản kỹ thuật số của Hồng Kông mà còn là một minh chứng rõ ràng về việc Bắc Kinh cương quyết bảo vệ độc quyền tiền tệ của mình. Quyết định này, được đưa ra sau chỉ đạo từ các cơ quan quản lý Đại lục, đặc biệt là Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC), đã làm nổi bật cuộc chiến quyền lực giữa nhà nước và khu vực tư nhân trong kỷ nguyên tiền tệ số.
Ai được phát hành tiền?
Việc Cơ quan Tiền tệ Hồng Kông (HKMA) mở cửa tiếp nhận đơn xin cấp phép phát hành stablecoin vào tháng 8/2025 được xem là bước tiến mang tính đột phá. Trong bối cảnh quốc tế, nhiều thị trường như Mỹ và Singapore đang dần hợp pháp hóa stablecoin, Hồng Kông muốn định vị mình là trung tâm tài chính kỹ thuật số của khu vực.
Các doanh nghiệp Trung Quốc nhanh chóng nắm bắt cơ hội: công ty con của Alibaba là Ant Group và JD.com đều công bố ý định phát hành stablecoin gắn với tài sản thật hoặc tham gia các sản phẩm token hóa.
Thậm chí, một số chuyên gia còn cho rằng đây có thể là cơ hội để Trung Quốc thử nghiệm phát hành stablecoin gắn với đồng Nhân dân tệ ở môi trường thử nghiệm, qua đó thúc đẩy quốc tế hóa đồng tiền này.
Trong bối cảnh stablecoin gắn với đồng USD đang chiếm ưu thế, giới học giả từng nhấn mạnh rằng việc Mỹ cổ súy stablecoin chính là một “chiến lược duy trì quyền lực của đồng USD” và Trung Quốc cần phản ứng bằng cách phát triển stablecoin gắn với nhân dân tệ.
Thế nhưng kế hoạch đầy tham vọng ấy nhanh chóng gặp phải “cú phanh” từ Bắc Kinh. Theo nhiều nguồn tin, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) cùng Cục Quản lý Không gian mạng (CAC) đã chỉ thị các tập đoàn công nghệ tạm dừng kế hoạch phát hành stablecoin, cảnh báo rằng bất kỳ loại “tiền kỹ thuật số tư nhân” nào cũng tiềm ẩn rủi ro với ổn định tài chính và quyền kiểm soát tiền tệ của nhà nước.
Trọng tâm của sự can thiệp này không phải là công nghệ, mà là chủ quyền tài chính. Stablecoin, các token kỹ thuật số được neo giá vào tiền pháp định (thường là USD hoặc Nhân dân tệ), nằm ngoài sự kiểm soát trực tiếp của ngân hàng trung ương. Đối với PBoC, việc cho phép các tập đoàn công nghệ lớn, có khả năng huy động hàng triệu người dùng, phát hành bất kỳ loại tiền tệ nào, dù là kỹ thuật số, là một hành động gây nguy hiểm cho nền tảng quyền lực.
Nếu để khu vực tư nhân phát hành token gắn với tiền pháp định, họ sẽ sở hữu quyền tạo ra một hình thái tiền tệ song song, điều mà PBoC xem là thách thức trực tiếp với dự án e-CNY, đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số mà Bắc Kinh đã đầu tư hàng năm trời để triển khai.
Dự án e-CNY là tiền tệ kỹ thuật số tập trung do PBoC kiểm soát hoàn toàn, được thiết kế không chỉ để hiện đại hóa tiền pháp định mà còn để tăng cường khả năng giám sát và thu hồi quyền kiểm soát hệ sinh thái thanh toán số đang bị thống trị bởi các công ty tư nhân.
Sự thận trọng của Bắc Kinh còn được củng cố bởi các cảnh báo về rủi ro hệ thống. Cựu Thống đốc PBoC Chu Tiểu Xuyên, trong một diễn đàn kín tại Bắc Kinh, cảnh báo rằng stablecoin có thể bị lạm dụng để đầu cơ tài sản hoặc gian lận tài chính. Ông cho rằng lợi ích kỹ thuật của stablecoin bị phóng đại bởi hệ thống thanh toán bán lẻ ở Trung Quốc đã rẻ, nhanh và hiệu quả nhờ Alipay và WeChat Pay nên không có nhiều “không gian để cắt giảm chi phí” như nhiều người vẫn tưởng.
Hơn nữa, Trung Quốc luôn áp đặt các biện pháp kiểm soát vốn nghiêm ngặt. Bất kỳ loại stablecoin nào, đặc biệt là stablecoin neo bằng Nhân dân tệ (CNH) được phát hành ở nước ngoài, đều có thể trở thành một kênh hữu hiệu để tháo chạy vốn khỏi Đại lục nếu không được kiểm soát chặt, đe dọa sự ổn định kinh tế.
Cách nhìn này phản ánh sự thận trọng có hệ thống của Bắc Kinh: chính phủ muốn khuyến khích đổi mới công nghệ tài chính, nhưng không chấp nhận bất kỳ hình thức “tư nhân hóa” nào của quyền phát hành tiền tệ. Với PBoC, stablecoin chỉ có thể tồn tại nếu nằm trong khuôn khổ kiểm soát của nhà nước, ví dụ như một stablecoin gắn với e-CNY hoặc phát hành bởi ngân hàng quốc doanh, chứ không phải các tập đoàn công nghệ.
Tín hiệu
Tờ FT cho rằng quyết định “tạm dừng” không chỉ ảnh hưởng đến Ant Group hay JD.com, mà còn là tín hiệu cho toàn bộ thị trường: Bắc Kinh sẽ không cho phép thị trường stablecoin phát triển tự do như ở phương Tây.
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa Trung Quốc từ bỏ stablecoin. Ngược lại, giới phân tích cho rằng Bắc Kinh có thể đang chuẩn bị cho một “phiên bản nhà nước”, một loại đồng stablecoin do các ngân hàng thương mại phát hành dưới sự giám sát trực tiếp của PBoC. Cách tiếp cận này vừa bảo đảm tính kiểm soát, vừa giúp Trung Quốc không bị bỏ lại trong cuộc đua tiền kỹ thuật số toàn cầu.
Câu chuyện stablecoin ở Trung Quốc không chỉ là vấn đề công nghệ. Nó là biểu tượng cho căng thẳng giữa đổi mới và kiểm soát, giữa toàn cầu hóa tài chính và chủ quyền tiền tệ. Với Bắc Kinh, sự ổn định của hệ thống tiền tệ quan trọng hơn tốc độ đổi mới. Và trong khi thế giới đang lao về phía “tiền kỹ thuật số tư nhân”, Trung Quốc chọn con đường riêng, chậm hơn, tập trung hơn, và trên hết, dưới sự kiểm soát tuyệt đối của nhà nước.
Sự tạm dừng này vì thế không phải là bước lùi mà là khoảnh khắc Trung Quốc đang định hình lại vai trò và vị thế của các bên trong kỷ nguyên số.
*Nguồn: FT, Fortune, BI