Bước chuyển then chốt

Việc hợp nhất TP HCM cùng hai trung tâm công nghiệp quan trọng phía Nam là Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu cũ đang được kỳ vọng tạo ra một TP HCM mới với không gian công nghiệp tích hợp lớn nhất cả nước.

Tái cấu trúc không gian công nghiệp

Trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế đang dịch chuyển mạnh mẽ sang mô hình sản xuất thông minh, xanh và tích hợp, thành phố cần một chiến lược công nghiệp hóa thế hệ mới để lấy lại vị thế dẫn dắt trong nước và vươn lên trong khu vực.

Việc tích hợp, tái cấu trúc không gian công nghiệp giúp TP HCM thiết lập một vùng công nghiệp thống nhất, có khả năng phối hợp toàn diện theo chuỗi giá trị, từ thiết kế, sản xuất đến hậu cần và xuất khẩu. Song, để hiện thực hóa lợi thế này, nên chuyển từ "cộng gộp địa lý" sang "tích hợp thể chế", quy hoạch và chiến lược phát triển chung.

TP HCM cần tái cấu trúc không gian công nghiệp vùng theo chuỗi giá trị tích hợp. Trong ảnh: Khu Công nghiệp VSIP II Bình Dương. Ảnh: NGUYỄN THẢO

Để phát huy hiệu quả sau sáp nhập, TP HCM cần được quy hoạch như một thực thể công nghiệp thống nhất, thay vì phát triển rời rạc theo địa giới hành chính. Trọng tâm là tái cấu trúc không gian công nghiệp vùng theo chuỗi giá trị tích hợp, với sự phân vai hợp lý giữa 3 trục chức năng. Cách tiếp cận này giúp tối ưu hóa hạ tầng, giảm chồng lấn quy hoạch và nâng cao hiệu quả vận hành chuỗi giá trị.

Để mô hình này vận hành hiệu quả, phải có một cơ chế điều phối có thực quyền trong quy hoạch, phân bổ nguồn lực và giám sát liên thông. Đây là điều kiện tiên quyết để thành phố phát triển theo hướng công nghiệp tích hợp, thông minh và bền vững.

Phát huy nội lực

Vấn đề lớn đặt ra là trong bối cảnh cạnh tranh thu hút đầu tư toàn cầu ngày càng khốc liệt và dư địa tăng trưởng theo chiều rộng dần thu hẹp, TP HCM không thể tiếp tục mô hình "trải thảm đỏ" đại trà; thay vào đó cần chuyển mạnh sang chiến lược thu hút các dự án FDI "có điều kiện" và định hướng chuyển đổi mô hình công nghiệp.

Cụ thể, thành phố ưu tiên thu hút các nhà đầu tư chiến lược trong các lĩnh vực có giá trị gia tăng và công nghệ cao như bán dẫn - vi mạch, công nghệ sinh học - y tế, năng lượng tái tạo, thiết bị thông minh, dữ liệu công nghiệp và sản xuất số hóa. Các dự án FDI không chỉ được đánh giá dựa trên quy mô vốn hay diện tích đất sử dụng mà phải đáp ứng bộ tiêu chí mới, gồm tỉ lệ nội địa hóa linh kiện, cam kết chuyển giao công nghệ, đầu tư R&D tại chỗ, đóng góp đào tạo nhân lực và kết nối với doanh nghiệp nội địa.

Ngoài ra, cần thiết kế các gói ưu đãi có điều kiện, như miễn giảm thuế gắn với chỉ tiêu đổi mới sáng tạo, hỗ trợ hạ tầng cho các dự án đầu chuỗi, hay tiếp cận tín dụng ưu đãi nếu doanh nghiệp có kế hoạch tăng nội địa hóa và tạo liên kết chuỗi. Chiến lược này không chỉ giúp nâng cao chất lượng dòng vốn FDI mà còn tạo động lực thúc đẩy chuyển đổi mô hình công nghiệp của thành phố từ gia công lắp ráp sang sản xuất công nghệ cao, sáng tạo và bền vững, từng bước đưa vùng vươn lên vị thế mới trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Do xuất phát điểm công nghiệp còn thấp, trong suốt ba thập niên qua, Việt Nam chủ yếu dựa vào khu vực FDI như một động lực bên ngoài để thúc đẩy phát triển công nghiệp. Giờ đã đến lúc chuyển hướng chiến lược, chuyển từ phụ thuộc vào ngoại lực sang phát huy nội lực, lấy khu vực kinh tế nội địa, trong đó trọng tâm là kinh tế tư nhân làm chủ lực, là nền tảng cho quá trình công nghiệp hóa thế hệ mới.

Tinh thần cốt lõi của Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị là xây dựng khu vực kinh tế tư nhân thực sự trở thành một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, có năng lực cạnh tranh, đổi mới và hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Thuận theo đó, thành phố cần định hình lại chiến lược phát triển công nghiệp theo hướng xây dựng một hệ sinh thái sản xuất hiện đại lấy doanh nghiệp tư nhân nội địa làm trung tâm, không còn đối tác phụ trợ mà phải là chủ thể sáng tạo và làm chủ công nghệ, sản phẩm, thị trường.

Đây là bước chuyển then chốt nếu TP HCM muốn đi xa hơn vai trò trung tâm lắp ráp, tiến tới xây dựng một nền công nghiệp có năng lực tự chủ và sức bật nội sinh, thực sự đóng góp vào mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.