Đầu tháng 9, “cha đẻ” của ChatGPT được cho là đã đạt thỏa thuận mua số chip AI tùy chỉnh trị giá khoảng 10 tỷ USD từ Broadcom. Hai tuần sau, startup này tiết lộ rằng đối thủ lớn hơn của Broadcom – Nvidia – sẽ đầu tư tới 100 tỷ USD vào OpenAI trong nhiều năm, đồng thời bán cho công ty số lượng GPU trị giá tương đương.
Đến ngày 6/10, OpenAI tiếp tục công bố thỏa thuận với AMD, một nhà sản xuất chip khác, có quy mô và tính chất “vòng tròn” tương tự: Lần này, OpenAI có thể sẽ nắm cổ phần của AMD, đổi lại AMD sẽ bán cho công ty lượng chip silicon trị giá khoảng 90 tỷ USD, được giao trong giai đoạn 2026–2030.
Đó chỉ là trong vòng một tháng - và chỉ riêng mảng chip. Trong thời gian đó, OpenAI cũng đã ký hợp đồng 300 tỷ USD mua năng lực điện toán từ Oracle (gã khổng lồ trung tâm dữ liệu); tích hợp các ứng dụng phổ biến như Booking.com, Spotify và Zillow vào ChatGPT, cho phép người dùng tra cứu khách sạn, bài hát hay căn hộ ngay trong chatbot; và khiến Hollywood “rùng mình” với Sora 2, ứng dụng tạo video mới của họ. Song song, OpenAI trở thành startup giá trị nhất thế giới, vượt qua SpaceX, sau khi huy động được 6,6 tỷ USD với mức định giá 500 tỷ USD.
OpenAI có thể còn cách xa mục tiêu tạo ra “siêu trí tuệ”, nhưng Sam Altman, vị CEO trẻ tuổi, đã sở hữu quyền lực gần như “thần thánh” đối với thị trường. Ba thông báo hợp tác với Broadcom, Nvidia và AMD đã lần lượt thổi thêm 200 tỷ USD, 160 tỷ USD và hơn 60 tỷ USD vào vốn hóa thị trường của ba hãng này — tương đương mức tăng 13%, 4% và 24%. Còn cổ phiếu của Oracle cũng nhảy vọt hơn 250 tỷ USD khi hợp đồng với OpenAI được tiết lộ, đưa giá trị công ty vượt 900 tỷ USD.
Sự hiện diện dày đặc của Altman và OpenAI, cùng những mối liên kết phức tạp với các công ty AI khác, đang khiến giới tài chính phải đặt câu hỏi. Một công ty dự kiến lỗ 10 tỷ USD trong năm nay trên doanh thu chỉ nhỉnh hơn con số đó, lại có thể xoay chuyển thị trường đến vậy?
Hãng môi giới D.A. Davidson gọi OpenAI là “ví dụ điển hình nhất của triết lý ‘fake it till you make it’ ở Thung lũng Silicon”. Chỉ có Nvidia là có vai trò trung tâm lớn hơn trong cơn sốt AI này, nếu xét theo mức độ đan xen của các mối quan hệ trong ngành. Để hiểu vị trí “hòn đá tảng” của OpenAI trong hệ sinh thái AI, hãy thử một giả định: Điều gì sẽ xảy ra nếu OpenAI phá sản?
Kịch bản này tuy khó xảy ra, nhưng không phải là không thể. Công ty có lẽ sẽ chưa thể có lãi trong nhiều năm. Các luật sư dự báo Sora có thể kéo theo làn sóng kiện tụng tốn kém từ các chủ sở hữu bản quyền – từ SpongeBob SquarePants đến Ronald McDonald – những nhân vật đã bắt đầu xuất hiện trong các video do người dùng tạo bằng AI.
Altman cũng có thể không phải là CEO đầu tiên khiến nhà đầu tư “xuống tiền như bị thôi miên” – cho đến khi phép màu tan biến. Dù điều đó không xảy ra, việc tưởng tượng kịch bản này giúp chúng ta kiểm định “rủi ro công ty trọng yếu” – nếu hòn đá trung tâm bị rút ra, cả công trình AI sẽ vững đến đâu.
Những người chịu ảnh hưởng trực tiếp nhất nếu OpenAI “sập” sẽ là cổ đông. Trong 10 năm kể từ ngày thành lập, công ty đã huy động 35 tỷ USD từ 149 nhà đầu tư. Phần lớn họ có thể “đau nhưng sống sót” — bởi 45 trong số đó cũng đầu tư vào Anthropic, đối thủ của OpenAI trong mảng mô hình AI. Khoảng 4.500 nhân viên thông minh của Altman sẽ mất trắng quyền chọn cổ phiếu, nhưng với kinh nghiệm hiện tại, họ có thể tìm việc khác nhanh chóng.
Tác động lên các đối tác kinh doanh thì phức tạp hơn. Hợp đồng trị giá 300 tỷ USD với Oracle sẽ tan thành mây khói — cùng với đó là khoản lãi cổ phiếu khổng lồ. AMD, vốn được một số nhà phân tích cho rằng sẽ cung cấp phần lớn GPU cho Oracle để thực hiện hợp đồng này, cũng có thể chứng kiến doanh số sụt giảm. Tuy nhiên, cú sốc cho cổ đông AMD sẽ phần nào được giảm nhẹ vì OpenAI không còn tồn tại để thực hiện quyền mua cổ phần, giúp tránh việc pha loãng cổ phiếu.
Với các hãng chip khác, tác động có thể gần như “cân bằng”. Nhu cầu chip AI vẫn đang bùng nổ, và các công ty khác ngoài OpenAI đang xếp hàng chờ mua. Ba khách hàng lớn nhất của Nvidia – chiếm 34% doanh số năm ngoái – được cho là Microsoft, Amazon và Meta. Broadcom cũng bán lượng lớn chip cho Alphabet, công ty mẹ của Google trị giá 3.000 tỷ USD – đối thủ khác của OpenAI trong lĩnh vực mô hình AI.
Vấn đề của các hãng chip không phải là thiếu nhu cầu, mà là thiếu nguồn cung. Cả Nvidia, Broadcom, AMD và các nhà thiết kế chip AI khác như Marvell (nhà cung ứng cho Amazon Cloud) đều phụ thuộc gần như hoàn toàn vào TSMC để sản xuất. Hãng sản xuất chip này đang tăng chi tiêu vốn 15% mỗi năm. Từ quý IV/2022 – khi ChatGPT bắt đầu gây chú ý – đến quý II/2025, tài sản cố định của TSMC đã tăng 30%. Nghe có vẻ nhiều, nhưng vẫn chưa theo kịp khi doanh thu cộng gộp của Nvidia, Broadcom và AMD đã tăng hơn gấp ba lần trong cùng kỳ.
Chính vì vậy, giá cổ phiếu của TSMC thường “bình thản” trước mọi tin tức về OpenAI. Trong khi đó, những công ty khác lại dao động mạnh mỗi khi Altman công bố một thỏa thuận mới. Sáu thỏa thuận lớn mà OpenAI công bố trong năm nay đã mang lại tổng lợi nhuận ròng 1,7 nghìn tỷ USD cho 49 công ty trong chỉ số AI của Bloomberg (cộng thêm Intel, Samsung và SoftBank) — song bên dưới là những khoản lỗ ngầm tổng cộng 435 tỷ USD nếu tính cả các bên “thua cuộc”.
Một phần trong số này không liên quan trực tiếp đến OpenAI. Nhưng với các giao dịch có liên quan, kẻ mất có thể đơn giản là người bị “bỏ lại”. Ví dụ, ngày 6/10, vốn hóa của Nvidia sụt gần bằng mức AMD tăng. Và đôi khi, điều tốt cho OpenAI lại là điều xấu cho người khác: Khi Oracle tăng 250 tỷ USD hồi tháng trước, Alphabet và Meta – hai đối thủ cạnh tranh trực tiếp – lại mất tổng cộng 40 tỷ USD. Nói cách khác, “khi một bên lên, bên kia sẽ xuống”.
Tóm lại, rủi ro từ “công ty trọng yếu” như OpenAI vẫn ở mức có thể kiểm soát — trừ khi công ty sụp đổ không phải vì quản lý yếu kém, mà vì công nghệ AI hóa ra không “thay đổi thế giới” như lời hứa ban đầu. Nhưng đó lại là một thí nghiệm giả định khác — và có lẽ đáng sợ hơn nhiều.
Theo: The Economist