Ảnh minh họa
Sầu riêng Musang King – biểu tượng xuất khẩu nông sản cao cấp của Malaysia – tiếp tục là lựa chọn hàng đầu cho thị trường quốc tế. Tuy nhiên, trong bối cảnh thời tiết ngày càng cực đoan và khó đoán định, những giống sầu riêng mềm hơn như Tupai King đang bị loại khỏi danh mục xuất khẩu, dành riêng cho tiêu dùng nội địa.
Theo The Straits Times, nông dân tại các vùng trồng sầu riêng trọng điểm như Johor và Penang đang buộc phải điều chỉnh chiến lược phân phối trong vụ thu hoạch tháng 7–8. Thời tiết thất thường – mưa kéo dài xen kẽ với nắng nóng gay gắt – không chỉ ảnh hưởng đến sản lượng mà còn làm giảm đáng kể khả năng bảo quản và vận chuyển sầu riêng. Tình trạng dập nát khi vận chuyển, thời hạn sử dụng rút ngắn, và rủi ro ùn ứ tại hải quan khiến việc xuất khẩu trở thành canh bạc nhiều rủi ro.
Ông Chin Kuan Voon, chủ trang trại 20 ha tại Johor, cho biết trang trại của ông đang ưu tiên trồng ba giống sầu riêng: Musang King, Black Thorn và Tupai King. Trong đó, chỉ Musang King và Black Thorn – với đặc điểm vỏ dày, cơm chắc, ít ẩm – được lựa chọn cho thị trường xuất khẩu như Singapore và Trung Quốc. Ngược lại, Tupai King, giống mới nổi tại Penang với cơm mềm, béo ngậy và hương lên men tinh tế, sẽ chủ yếu được tiêu thụ trong nước do không chịu được hành trình kéo dài 8 tiếng đến biên giới.
Cũng theo ông Chin, mưa lớn và bão đã khiến một phần vườn bị hư hại, dự kiến sản lượng niên vụ 2025 sẽ giảm tới 40%. Trong khi đó, chi phí sản xuất gia tăng, đặc biệt là do tổn thất từ mưa mùa trước, khiến giá bán sầu riêng có thể tăng thêm 10–15%.
Không chỉ Tupai King, một số giống sầu riêng truyền thống như D24 cũng bắt đầu "lép vế" do khả năng thích nghi kém với điều kiện khí hậu nóng ẩm về đêm. Theo ông Chin, "D24 khi trời nóng sẽ cho cơm rất cứng, thiếu nước, không đúng khẩu vị người tiêu dùng".
Một hiện tượng đáng chú ý khác là vụ mùa trái vụ vào tháng 1 – do chu kỳ thời tiết thất thường gây hoa nở sớm. Tuy nhiên, dịp này trùng với cao điểm Tết Nguyên đán khiến khả năng vận chuyển quốc tế bị hạn chế. Do đó, dù có thu hoạch, hầu hết sầu riêng vẫn được tiêu thụ trong nước.
Sự khan hiếm và yếu tố thương hiệu đang đẩy giá bán của Tupai King tại nội địa lên tới 200 RM/kg – gấp ba lần Musang King. Tuy nhiên, các nhà vườn vẫn thận trọng với việc chuyển đổi toàn bộ sang giống cao cấp này. "Bạn không thể chỉ bán loại đắt tiền. Người tiêu dùng cần sự đa dạng," ông Chin nói.
Sầu riêng của Malaysia đã chính thức xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc vào cuối năm 2024. Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và An ninh lương thực Malaysia, ông Datuk Arthur Joseph Kurup, 413,61 tấn sầu riêng tươi, trị giá 24,84 triệu RM (5,29 triệu USD) của nước này, đã được xuất khẩu sang Trung Quốc từ tháng 8 đến tháng 12 năm ngoái.
Để thích ứng với biến động khí hậu và duy trì lợi nhuận, nông dân đang áp dụng danh sách tiêu chí mới cho sầu riêng xuất khẩu:
Vỏ dày hơn, cơm khô hơn, để chịu được vận chuyển 6–8 giờ và thêm vài ngày bày bán tại nước ngoài.
Chỉ thu hoạch từ cây lâu năm, do hệ rễ phát triển giúp cân bằng độ ẩm tốt hơn.
Phân loại chặt chẽ ngay tại vườn, trái cây mềm được đưa thẳng đến chợ trong nước, loại cứng hơn mới đóng gói xuất khẩu.
Cắt tỉa xen kẽ, theo từng đợt nhỏ, để giảm tình trạng dồn ứ hàng khi gặp sự cố thời tiết bất ngờ.
Bất chấp những thách thức từ thiên nhiên, ngành sầu riêng Malaysia đang cho thấy khả năng thích nghi linh hoạt. Trong khi các giống cao cấp như Musang King vẫn giữ vững vị thế toàn cầu, những "ngôi sao nội địa" như Tupai King đang giúp thị trường trong nước trở nên đa dạng và bền vững hơn.