Nguy cơ mất công bằng trong tuyển sinh đại học

Thí sinh tìm hiểu thông tin tuyển sinh năm 2025. Ảnh: Dương Triều/Tiền Phong.

ĐH Quốc gia TP.HCM vừa công bố phổ điểm thi đánh giá năng lực 2 đợt với trên 223.000 lượt thí sinh dự thi.

Theo thống kê của Trung tâm Khảo thí và Đánh giá Chất lượng Đào tạo (ĐH Quốc gia TP.HCM), năm nay, trên 8% thí sinh đạt từ mức 901/1.200 điểm trở lên (cao hơn năm trước 4,4%); khoảng điểm 701 trở lên chiếm 40% (năm 2024 là 37%).

Tính theo số lượng thí sinh thực tế, năm nay, thí sinh đạt điểm cao tăng mạnh so với năm ngoái trong từng khoảng điểm. Tuy nhiên, số lượng thí sinh dự thi cao hơn năm trước khoảng 30%.

Điểm trung bình lệch trên 100 điểm

Giữa đợt 1 và đợt 2 của kỳ thi đánh giá năng lực do ĐH Quốc gia TP.HCM tổ chức cũng có sự chênh lệch đáng kể về điểm. Điểm trung bình của hơn 92.000 thí sinh đợt 2 là 718,7, cao hơn đợt 1 tới 100,4 điểm. Mức chênh lệch này hiện cao nhất kể từ khi tổ chức kì thi này. Đợt 2 đang trở thành cơ hội để thí sinh “nắm chắc vận mệnh” nếu thật sự chú tâm ôn luyện.

Một chuyên gia về khảo thí phân tích phổ điểm và các thông số thống kê cơ bản từ hai đợt thi cho thấy có sự khác biệt đáng kể về kết quả, từ đó đặt ra những câu hỏi quan trọng về tính chuẩn hóa và công bằng giữa các đợt thi.

Theo vị này, dựa trên số liệu thống kê mô tả, đợt 2 có điểm trung bình (718,7) và trung vị (728) cao hơn đáng kể so với đợt 1 (điểm trung bình 618; trung vị 609). Bên cạnh đó, điểm thấp nhất của đợt 2 cũng cao gần gấp đôi đợt 1 (81 so với 40).

Tuy nhiên, vị chuyên gia nhận định có sự chênh lệch đáng kể về kết quả giữa hai đợt thi. Điểm trung bình, trung vị và điểm sàn đợt 2 cao hơn rõ rệt so với đợt 1. Phổ điểm đợt 2 dịch chuyển sang phải nên không thể lý giải hoàn toàn bằng yếu tố thí sinh thi lại hay chuẩn bị tốt hơn.

“Điều này cho thấy có khả năng đề thi chưa được chuẩn hóa đầy đủ hoặc chưa cân bằng được độ khó giữa các đợt, gây ra rủi ro về tính công bằng nếu dùng chung kết quả hai đợt. Cũng cần cân nhắc thêm khả năng có nhóm thí sinh thi lại ở đợt 2 với kinh nghiệm và mức độ chuẩn bị cao hơn. Tuy nhiên, điều này không lý giải được hoàn toàn sự dịch chuyển lớn của toàn bộ phân phối điểm, đặc biệt điểm sàn tăng”, vị chuyên gia nói.

Do vậy, nếu điểm của hai đợt được sử dụng chung trong xét tuyển có thể ảnh hưởng đến sự công bằng đối với thí sinh, đặc biệt với những người chỉ thi một lần.

Để giảm thiếu tối đa sự mất công bằng trên thì nên thực hiện các giải pháp như áp dụng phương pháp chuẩn hóa điểm giữa các đợt (như chuẩn hóa theo phần trăm thứ hạng) để đảm bảo so sánh công bằng.

Xây dựng ngân hàng đề chuẩn hóa đảm bảo độ khó tương đương, có kiểm định chất lượng các câu hỏi. Công khai minh bạch các tham số kỹ thuật của đề thi (phổ điểm chuẩn hóa, chỉ số phân biệt, độ khó) để tăng cường lòng tin xã hội.

Được biết, kết quả kỳ thi đánh giá năng lực do ĐH Quốc gia TP.HCM tổ chức có quy mô và số lượng các cơ sở giáo dục đại học sử dụng để tuyển sinh lớn nhất hiện nay.

Tháo khoán tổ hợp xét tuyển

Từ năm 2024 trở về trước, Bộ GD&ĐT khống chế số lượng tổ hợp khi xét tuyển đối với từng ngành học. Quy chế tuyển sinh đại học năm 2025 đã bỏ quy định này.

Vì vậy, ở nhiều trường, số lượng tổ hợp xét tuyển “vô thiên lủng”. ĐH Ngoại ngữ (ĐH Quốc gia Hà Nội) vừa công bố đề án tuyển sinh với 5 phương thức xét tuyển. Trong đó, phương thức xét kết quả thi tốt nghiệp THPT, nhà trường xác định tổ hợp theo công thức: Môn Ngữ văn (hoặc Toán, một trong hai môn bắt buộc phải có mặt trong tổ hợp xét tuyển, theo quy chế tuyển sinh), môn ngoại ngữ (1 trong 7 ngoại ngữ được tổ chức thi tốt nghiệp THPT) và 1 môn bất kỳ trong 9 môn tự chọn của học sinh và 42 tổ hợp được hình thành để xét tuyển.

ĐH Việt Nhật (ĐH Quốc gia Hà Nội) vừa công bố thông tin tuyển sinh đại học chính quy năm 2025. Theo đó, trường sử dụng 33 tổ hợp để xét tuyển. Trong đó, ngành xét tuyển nhiều nhất 13 tổ hợp. Đáng nói, ĐH Việt Nhật tuyển sinh 750 chỉ tiêu cho 9 ngành và chương trình đào tạo. Ngành Nông nghiệp thông minh và bền vững lấy 20 chỉ tiêu nhưng vẫn xét tới 13 tổ hợp.

ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội) sử dụng 28 tổ hợp xét tuyển, trong đó, nhiều tổ hợp có các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Tiếng Anh.

Năm 2025, trong 17 ngành đào tạo của ĐH Khoa học và Công nghệ Hà Nội có 6 ngành xét tuyển từ 4-6 tổ hợp. Ngành Khoa học Vũ trụ và Công nghệ Vệ tinh xét tuyển nhiều tổ hợp nhất (20 tổ hợp).

Nhiều ngành khác tại trường cũng có số lượng tổ hợp xét tuyển lớn, như ngành Toán ứng dụng có 19 tổ hợp xét tuyển; ngành Khoa học và Công nghệ Thực phẩm, Khoa học và Công nghệ Y khoa tuyển sinh theo 13 tổ hợp. Các ngành Dược học, An toàn Thông tin, Công nghệ Thông tin - Truyền thông và Khoa học dữ liệu mỗi ngành có 12 tổ hợp xét tuyển.

Có thể thấy, chỉ tiêu mỗi ngành của các trường chỉ khoảng vài chục đến 100-200, nhưng việc rải mành mành tổ hợp để xét tuyển cho thấy một mặt, trường tạo điều kiện cho mọi thí sinh, nhưng mặt khác cho thấy các trường đang tìm cách “vét thí sinh”, điều này tiềm ẩn nguy cơ bất ổn hệ thống và gây lũng loạn tuyển sinh.