Tại Hội thảo Luật Thuế Thu nhập cá nhân (TNCN) diễn ra vào chiều 14/3, TS. Nguyễn Trí Hiếu - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Thị trường Tài chính và Bất động sản Toàn Cầu đã dành thời gian bàn luận về việc đánh thuế căn nhà thứ hai.
Theo ông Hiếu, công dân Mỹ phải chịu thuế trên căn nhà thứ nhất. Cơ quan thuế sẽ dùng giá trị lúc mua bất động sản để đánh thuế. Mỗi năm, cơ quan thuế có thể sẽ trở lại kiểm tra giá trị đánh thuế trên cơ sở đó. Tuy nhiên đó là thuế địa phương chứ không phải thuế tiểu bang hay liên bang.
Thuế suất đó sẽ khoảng 1-3%/giá trị bất động sản. Căn nhà thứ nhất nếu dùng để ở vẫn phải đóng thuế. Tuy nhiên tiền lãi trả cho ngân hàng khi vay bất động sản được khấu trừ vào trong thu nhập không chịu thuế. Đối với tất cả bất động sản thứ 2 đều phải chịu thuế bình thường, không có ưu đãi.
Ở Việt Nam, việc đánh thuế bất động sản thứ nhất có thể xem xét vì chúng ta đang khuyến khích người dân an cư lạc nghiệp. Tuy nhiên, từ căn nhà thứ hai nên đánh thuế vì những người có căn nhà thứ hai thường là người có thu nhập cao.
"Đánh thuế sẽ tạo ra công bằng xã hội. Đồng thời sẽ tránh được tình trạng đầu cơ. Nhiều đại gia Việt Nam mua bất động sản để "găm hàng" chờ lên giá mới bán ra. Đánh thuế bất động sản thứ hai là hợp lý để đảm bảo công bằng cho xã hội cũng như tăng nguồn thu thuế cho quốc gia, giảm thiểu rủi ro cho nền kinh tế", ông Hiếu nói.
Bàn về thuế thừa kế, quà tặng và bất động sản, PGS.TS Lê Xuân Trường - Trưởng khoa Thuế, Học viện Tài chính cho rằng nên miễn thuế đối với các giao dịch thừa kế, quà tặng giữa bố mẹ, vợ chồng và con cái. Tuy nhiên, có thể cân nhắc thu hẹp phạm vi đánh thuế thừa kế và tài sản bằng cách đặt ngưỡng chịu thuế phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội. Ngưỡng này có thể là 5 tỉ, 10 tỉ hoặc cao hơn để đảm bảo công bằng, đặc biệt với các khoản thừa kế lớn từ những cá nhân có thu nhập cao để lại cho thế hệ sau.
Đối với bất động sản, theo thông lệ quốc tế, có thể áp dụng thuế đăng ký lần đầu (thu một lần) hoặc thuế hàng năm. Chẳng hạn, tại Anh, khi đăng ký bất động sản thứ hai, chủ sở hữu phải đóng thêm 30% thuế. Đây là những kinh nghiệm quốc tế có thể tham khảo trong quá trình xây dựng chính sách thuế thừa kế và tài sản tại Việt Nam.
TS. Nguyễn Trí Hiếu cũng bổ sung ví dụ về chính sách thuế tại Mỹ, nơi thuế bất động sản được đánh hàng năm dựa trên giá trị thị trường của tài sản. Nếu giá trị bất động sản tăng, mức thuế cũng được điều chỉnh theo đánh giá hằng năm. Đây là một cơ chế linh hoạt, phản ánh đúng giá trị thực tế của tài sản theo thời gian.
Cũng tại hội thảo, bàn đến chuyện đánh thuế tài sản, cụ thể như "thuế thừa kế" và "thuế bất động sản thứ 2" (hay nói cách khác là áp thuế với người sở hữu nhiều BĐS), từ góc nhìn của Hiệp hội Tư vấn Thuế, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn Thuế - cho biết: Thuế tài sản đã được đưa ra thảo luận, nhưng không chỉ giới hạn ở bất động sản hay nhà ở thứ hai.
"Tôi không đồng tình với việc đánh thuế nhà thứ hai, bởi diện tích và giá trị nhà ở của mỗi người là khác nhau. Thay vào đó, thuế tài sản nên được thiết kế như một chính sách thuế riêng, áp dụng không chỉ đối với bất động sản mà còn với các tài sản có giá trị lớn như nhà cửa, tàu thuyền, vé máy bay. Tuy nhiên, cần loại trừ các tài sản đã khấu hao theo quy định về tài sản cố định. Mức thuế tài sản có thể được tính theo tỉ lệ trên doanh thu thay vì đánh đồng theo giá trị tài sản. Đối với tiền gửi tiết kiệm, theo quan điểm của tôi, chưa nên áp dụng thuế ở thời điểm hiện tại. Việc xây dựng một sắc thuế mới về thuế tài sản là cần thiết để đảm bảo phù hợp với thực tiễn và mục tiêu điều tiết nền kinh tế", bà Cúc chia sẻ.
TS. Nguyễn Trí Hiếu chia sẻ thêm, tại Việt Nam, hiện nay thuế bất động sản mới chỉ dừng lại ở các khoản thu như thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, thuế thu nhập cá nhân từ chuyển nhượng bất động sản, và lệ phí trước bạ. Trong khi đó, các quốc gia phát triển như Mỹ, Canada, Nhật Bản hay Hàn Quốc đều áp dụng thuế tài sản thường niên trên giá trị bất động sản, nhằm đảm bảo tính công bằng trong phân phối tài sản và tạo nguồn thu bền vững cho ngân sách nhà nước.
Việc chưa áp dụng thuế bất động sản một cách hiệu quả tại Việt Nam đã dẫn đến một số hệ lụy đáng chú ý.
Thứ nhất, tình trạng đầu cơ và tích trữ bất động sản gia tăng. Khi không phải chịu áp lực thuế, nhiều cá nhân và tổ chức có xu hướng đầu tư bất động sản để nắm giữ lâu dài thay vì khai thác sử dụng hoặc đưa vào giao dịch. Điều này góp phần làm suy giảm nguồn cung nhà ở thực sự phục vụ nhu cầu ở thực, khiến giá bất động sản tăng cao.
Ngân sách nhà nước bị bỏ lỡ một nguồn thu quan trọng. Khi bất động sản không bị đánh thuế tài sản thường xuyên, nhà nước mất đi một nguồn thu ổn định, lâu dài, trong khi phải phụ thuộc nhiều vào thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế giá trị gia tăng (VAT). Điều này khiến hệ thống thuế chưa phát huy được hiệu quả trong việc điều tiết nền kinh tế.
TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, thuế bất động sản được xem là công cụ hữu hiệu để kiểm soát đầu cơ, tạo nguồn thu ổn định cho ngân sách và hướng dòng vốn vào các hoạt động kinh tế thay vì tích trữ tài sản. Tuy nhiên, việc triển khai cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo phù hợp với thực tiễn thị trường và điều kiện kinh tế - xã hội tại từng thời điểm. Việc đánh thuế tài sản không chỉ đặt ra yêu cầu về tính công bằng trong hệ thống thuế, mà còn cần một lộ trình hợp lý nhằm tránh tạo ra những tác động ngoài mong muốn, đặc biệt trong bối cảnh thị trường đang cần sự ổn định.