Nước tiểu sẫm màu cảnh báo nhiều bệnh

Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Ngọc Tân, khoa Tiết niệu - Nam học, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết nước tiểu thường có màu từ trong suốt đến vàng nhạt. Sắc tố vàng còn được gọi là urobilin hoặc urochrome có sẵn trong nước tiểu. Nồng độ urobilin quá cao tạo ra màu vàng sẫm. Dưới đây là một số nguyên nhân có thể dẫn tới tình trạng này.

Uống ít nước

Nước tiểu sẫm màu thường là dấu hiệu của nước tiểu cô đặc do thói quen uống ít nước. Nước chiếm tới 78% cơ thể người trưởng thành. Theo bác sĩ Tân, trung bình mỗi ngày, một người đàn ông trưởng thành cần khoảng ba lít, còn người phụ nữ khoảng 2,2 lít.

Khi không uống đủ nước, nước tiểu chứa nồng độ chất thải cao hơn (bao gồm protein, tế bào máu chết và các chất khác mà cơ thể cần loại bỏ) khiến màu vàng sẫm. Nếu nước tiểu sẫm màu, mọi người nên tăng lượng nước uống vào để đảm bảo cơ thể được cung cấp đủ nước.

Uống nhiều nước để nước tiểu không sẫm màu. Ảnh: Đặng Linh

Nhịn tiểu

Nước tiểu chứa nước, axit uric, ure và chất độc, lưu lại trong bàng quang cho đến khi đầy. Nhịn tiểu thời gian dài có thể khiến các chất này tích tụ trong bàng quang, làm thay đổi màu sắc nước tiểu. Đi tiểu là cách cơ thể loại bỏ chất thải. Hầu hết mọi người đi tiểu 6-7 lần mỗi ngày. Đi tiểu thường xuyên hay đi tiểu nhiều lần là đi tiểu trên 7 lần trong ngày khi đã uống khoảng hai lít chất lỏng.

Để ngăn ngừa biến chứng do nhịn tiểu, mọi người nên đi vệ sinh bất cứ khi nào cảm thấy cần, ngay cả khi bàng quang chưa đầy hoàn toàn. Đi tiểu thường xuyên giúp giảm nguy cơ tích tụ các chất dọc theo đường tiết niệu và ngăn ngừa tình trạng rối loạn chức năng bàng quang có thể xảy ra theo thời gian. Người không uống nhiều nước nhưng vẫn đi tiểu nhiều hơn bình thường cần đến bệnh viện kiểm tra và điều trị.

Viêm gan

Nước tiểu màu nâu là một trong những dấu hiệu đầu tiên và phổ biến nhất của bệnh viêm gan. Khi mắc bệnh, gan thường không thể làm sạch máu đúng cách. Điều này có thể dẫn đến tích tụ một chất màu vàng cam gọi là bilirubin trong máu và nước tiểu, khiến nước tiểu chuyển sang màu nâu. Các triệu chứng đi kèm như sốt, mệt mỏi, mất cảm giác thèm ăn, buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, phân có màu đất sét, đau khớp, vàng da hoặc mắt...

Xơ gan

Nước tiểu màu nâu cũng có thể là triệu chứng của bệnh xơ gan. Đây là các vết sẹo trên gan hình thành sau nhiều năm sống chung với bệnh viêm gan hoặc các loại bệnh gan khác. Xơ gan giai đoạn đầu có thể không gây ra triệu chứng nhưng ở giai đoạn tiến triển thường là nước tiểu màu nâu cùng một số biểu hiện như khó tập trung, khó ngủ, trí nhớ kém, giữ nước ở bụng hoặc chân, da hoặc mắt vàng, yếu cơ... Tuy nhiên, nước tiểu màu nâu, nhất là xuất hiện cùng tình trạng da hoặc mắt vàng, có thể là dấu hiệu của nhiều vấn đề khác về gan. Nếu có những triệu chứng này, người bệnh nên đi khám bác sĩ.

Bệnh thận

Một số bệnh về thận có thể là nguyên nhân khiến nước tiểu màu nâu. Ví dụ, nhiễm trùng thận, được gọi là viêm cầu thận sau nhiễm liên cầu khuẩn (PSGN), có thể làm nước tiểu có màu nâu đỏ. Nhiễm trùng này thường xảy ra sau viêm họng liên cầu khuẩn và thường gặp nhất ở trẻ em. Các triệu chứng đi kèm có thể gặp như phù ở mặt, quanh mắt và ở tay, chân; ít nhu cầu đi tiểu hơn, hoặc ít nước tiểu hơn; cảm thấy mệt mỏi.

Thiếu máu

Một dạng thiếu máu gọi là thiếu máu tan máu phá hủy các tế bào hồng cầu có thể làm nước tiểu chuyển sang màu nâu. Một số người mắc loại thiếu máu này từ cha mẹ. Số ít mắc bệnh này sau một tình trạng bệnh khác như các rối loạn tự miễn như lupus, viêm khớp dạng thấp hoặc viêm loét đại tràng. Điều trị phụ thuộc vào sức khỏe và nguyên nhân gây thiếu máu.

Máu trong nước tiểu

Sự hiện diện của máu cũng có thể làm nước tiểu sẫm màu hơn. Nguyên nhân có thể do nhiều tình trạng như nhiễm trùng đường tiết niệu ở bàng quang hoặc thận, sử dụng thuốc chống đông máu hoặc ung thư ở thận, bàng quang, tuyến tiền liệt. Một số phụ nữ có thể thấy máu trong nước tiểu vào những ngày đầu của kỳ kinh nguyệt.

Ngoài những nguyên nhân trên, màu sắc nước tiểu thay đổi còn có thể xảy ra do uống một số loại thuốc nhất định hoặc tiêu thụ một số loại thực phẩm như củ cải đường, quả mâm xôi đen, quả lựu, măng tây hoặc phẩm màu thực phẩm. Bác sĩ Tân khuyến cáo người nhận thấy nước tiểu màu sẫm nhưng vẫn cảm thấy khỏe mạnh, bước đầu tiên và cũng tốt nhất là bù nước cho cơ thể.

Hằng Trần