Điều này đòi hỏi các cơ quan chức năng và doanh nghiệp phải có biện pháp ngăn chặn kịp thời, tránh để người dân rơi vào bẫy của tội phạm.
Cảnh sát phát hiện xe ôm công nghệ vô tình tiếp tay cho lừa đảo
Làm sao để cắt đứt “kênh rửa tiền” của các nhóm lừa đảo, trở thành chìa khóa để ngăn chặn hoạt động tội phạm lừa đảo qua mạng viễn thông?
Khi những chiếc xe ôm công nghệ rong ruổi khắp nơi trở thành “xe chở tiền” cho bọn lừa đảo, rủi ro lừa đảo qua mạng viễn thông lại một lần nữa gia tăng. Mới nhất là vào tháng 9/2024, cảnh sát Thượng Hải đã phát hiện ra rằng xe ôm công nghệ đã trở thành công cụ “vận chuyển nhanh” của bọn lừa đảo, dùng để chuyển vàng, tiền mặt và các tài sản khác mà chúng lừa đảo được.
Tình trạng tương tự cũng diễn ra thường xuyên ở nhiều nơi trên khắp Trung Quốc. Theo thông tin được công an các địa phương công bố, bản thân thủ đoạn lừa đảo không hề “cao siêu”: hoặc là bẫy hoàn tiền khi đặt đơn hàng, hoặc là dụ dỗ đầu tư tài chính, hoặc là giả mạo cơ quan công an, viện kiểm sát, tòa án… để lừa nạn nhân vào tròng. Điểm khác biệt là, phương thức chiếm đoạt tài sản lừa đảo đã quay trở lại hình thức offline.
Không chỉ xe ôm công nghệ, mà cả việc chuyển đổi thẻ quà tặng, giao dịch tiền ảo, rút tiền mặt tại các cửa hàng… đều là những thủ đoạn mà bọn lừa đảo liên tục thay đổi để chiếm đoạt tài sản lừa đảo, gây ra những thách thức mới cho công tác phòng chống và quản lý. Việc làm sao để cắt đứt “kênh rửa tiền” của các nhóm lừa đảo, trở thành chìa khóa để ngăn chặn hoạt động tội phạm lừa đảo qua mạng viễn thông.
Trưa ngày 10/10, vừa mới trả khách xong, anh Lý Minh (tên đã được thay đổi), một tài xế xe ôm công nghệ, mừng thầm khi đón được một cuốc xe đường dài từ Phố Đông đến Bảo Sơn. Đơn đặt hàng này có vẻ bất thường. Khi anh Lý Minh đến điểm đón, hành khách không lên xe mà chỉ đặt một thùng giấy đang ôm trên người vào ghế sau, yêu cầu anh chở đến địa điểm giao hàng và cung cấp số điện thoại của người nhận rồi bỏ đi.
Khi đối tượng vận chuyển chuyển từ hành khách sang gói hàng, nhiều tài xế xe ôm công nghệ đã không nhận ra rủi ro. "Tôi không hỏi bên trong là gì, dù sao cũng chỉ là chuyển một cái thùng thôi mà." – Anh Lý Minh, người đã lái xe ôm công nghệ được hơn ba năm và trước đây cũng từng giúp người khác chuyển tài liệu, chia sẻ. Đối với anh, chỉ cần hoàn thành hành trình, nhận tiền, thì việc chở khách hay chở hàng cũng không khác gì nhau.
Đến địa điểm ban đầu, anh Lý Minh dừng xe bên đường và gọi điện cho người nhận. "Đối phương nói đang làm việc bên ngoài, muốn đổi địa điểm và chỉ đường cho tôi qua điện thoại." Theo chỉ dẫn của người ở đầu dây bên kia, vài phút sau, một người đàn ông vẫy tay bên đường, xác nhận thông tin đơn hàng rồi lấy thùng giấy ở ghế sau.
Khoảng hai tiếng sau, anh Lý Minh nhận được điện thoại từ cảnh sát thuộc đồn công an Hoa Mộc, phân cục công an Phố Đông, hỏi về tình hình đơn hàng trên. Mãi đến lúc đó anh mới biết trong thùng giấy có 70.000 nhân dân tệ (hơn 245 triệu đồng). Điều bất ngờ hơn nữa là người nhận thùng chính là thành viên của một nhóm lừa đảo qua mạng.
Các tài xế xe ôm công nghệ vô tình bị lôi vào một vụ án lừa đảo. "Cảnh sát điều tra, tôi thực sự không biết gì cả. Thật là hú hồn." Anh Lý Minh nói, sau này nếu nhận được đơn hàng chỉ vận chuyển đồ sẽ từ chối, "không muốn rước phiền phức vào người".
Tình huống tương tự cũng xảy ra với nhiều tài xế xe ôm công nghệ khác ở Thượng Hải trong hai tháng qua, khi họ bị điều tra vì vận chuyển tài sản liên quan đến lừa đảo. Trong kế hoạch của nhóm lừa đảo, các tài xế xe ôm công nghệ ngây thơ đã bị lợi dụng, trở thành “công cụ” để chuyển giao tài sản lừa đảo.
Cơ quan công an đã sớm phát hiện ra sự thay đổi trong thủ đoạn lừa đảo. Trong quá trình anh Lý Minh vận chuyển thùng giấy, cảnh sát đã thông qua cơ chế cảnh báo hợp tác giữa cảnh sát và ngân hàng, tìm ra nạn nhân bị lừa đảo là ông Giang.
Phó cảnh sát Cố Lỗi thuộc đồn công an Hoa Mộc, người phụ trách vụ án này, nói với các phóng viên rằng, ông Giang đã bị lừa trong một vụ lừa đảo đầu tư tài chính. "Bọn lừa đảo nói với ông ấy rằng, việc giao tiền mặt trực tiếp để đầu tư có thể tiết kiệm được phí giao dịch trên nền tảng."
Ông Giang, người đã bị tẩy não hoàn toàn, đã làm theo hướng dẫn của bọn lừa đảo, trước tiên dùng tiền tiết kiệm mua vàng miếng, sau đó đến ngân hàng rút tiền mặt, rồi đóng gói những tài sản này vào thùng và gọi xe ôm công nghệ để chuyển “tiền đầu tư”.
Theo điều tra của cảnh sát, người đàn ông lấy thùng giấy đã di chuyển từ Phố Đông đến Mẫn Hành rồi đến Bảo Sơn, có 3 đồng bọn đi cùng. Rạng sáng 11/10, cảnh sát đã tiến hành vây bắt tại một nhà nghỉ ở quận Bảo Sơn, bắt giữ 4 nghi phạm họ Hướng, Long, Trương và Dương, đồng thời thu giữ gói hàng liên quan đến vụ án, bên trong có 70.000 nhân dân tệ tiền mặt và 17 món đồ trang sức bằng vàng, tổng trị giá hơn 300.000 nhân dân tệ.
Theo lời khai của các nghi phạm, chúng liên lạc với cấp trên thông qua phần mềm liên lạc nước ngoài, chuyên phụ trách việc thu tiền lừa đảo. Do việc trực tiếp đến ngân hàng lấy tiền dễ bị phát hiện nên chúng đã làm theo chỉ đạo của cấp trên, hướng dẫn nạn nhân dùng xe ôm công nghệ để chuyển tiền. Trong quá trình này, chúng sẽ để lại số điện thoại cho tài xế nhận đơn, khi tài xế sắp đến địa điểm định vị, chúng sẽ chỉ đường đến địa điểm nhận hàng thực tế để tăng tính che giấu.
Vụ án này chỉ là một ví dụ điển hình trong số những vụ lừa đảo “vàng, tiền mặt + xe ôm công nghệ” gần đây. Phóng viên được biết từ cảnh sát Thượng Hải, mô hình kết hợp “tẩy não trực tuyến + rút tiền mặt trực tiếp + vận chuyển bằng xe ôm công nghệ” đã trở thành thủ đoạn lừa đảo qua mạng viễn thông phổ biến gần đây. Tháng 9 vừa qua, cảnh sát Tùng Giang cũng đã điều tra một vụ án lừa đảo sử dụng xe ôm công nghệ để vận chuyển vàng, giúp nạn nhân lấy lại được gần 40.000 nhân dân tệ.
Không chỉ ở Thượng Hải, gần đây, trên cả nước thường xuyên xuất hiện các vụ án lợi dụng xe ôm công nghệ để vận chuyển tiền mặt, vàng… nhằm chuyển giao tài sản liên quan đến lừa đảo qua mạng. Theo các phương tiện truyền thông đưa tin, tại nhiều nơi như Trịnh Châu, Vũ Hán, Kim Hoa… đã xuất hiện các vụ án lừa đảo qua mạng viễn thông theo kiểu “lừa đảo trực tuyến + rút tiền trực tiếp” bằng cách sử dụng dịch vụ chuyển phát nhanh, xe ôm công nghệ để vận chuyển vàng – để nhanh chóng thực hiện hành vi lừa đảo và chuyển tiền, rửa tiền, bọn tội phạm đã dụ dỗ nạn nhân rút tiền mặt hoặc mua vàng, sau đó vận chuyển đến địa điểm chỉ định bằng xe ôm công nghệ, gây thiệt hại tài sản lớn cho nạn nhân.
Phó đội trưởng Hoàng Lực Càn thuộc Đội 9, Tổng đội Hình sự, Công an thành phố cho biết: "Từ tháng 9, chúng tôi đã nhiều lần xử lý các trường hợp sử dụng xe ôm công nghệ để vận chuyển tài sản lừa đảo. Có những xe ôm công nghệ còn vận chuyển xuyên tỉnh, xuyên thành phố, cho thấy bọn lừa đảo rất xảo quyệt".
Các loại hình lừa đảo qua mạng viễn thông liên quan chủ yếu là: hoàn tiền khi đặt đơn hàng + gửi vàng “rút tiền”, đầu tư tài chính giả mạo + gửi vàng “nạp tiền”, giả mạo cơ quan công an, viện kiểm sát, tòa án + gửi vàng “chứng minh trong sạch”…
Kết hợp với các trường hợp được công an các địa phương công bố, trong giai đoạn thực hiện hành vi lừa đảo, vẫn dựa trên các thủ đoạn lừa đảo thông thường. Sau khi chiếm được lòng tin của nạn nhân, bọn lừa đảo sẽ lấy lý do “phải trả phí thủ tục”, “đóng tiền bảo lãnh, tiền ký quỹ”, “đầu tư góp vốn”… để dụ dỗ nạn nhân vận chuyển số tiền mặt hoặc vàng lớn đến địa điểm chỉ định thông qua dịch vụ chuyển phát nhanh hoặc xe ôm công nghệ, vừa thực hiện hành vi lừa đảo, vừa “rửa tiền” lừa đảo.
Phó đội trưởng Hoàng Lực Càn cho biết: "Sự thay đổi lớn nhất của loại hình lừa đảo này là, trong khâu chiếm đoạt tài sản lừa đảo, từ việc chuyển khoản trực tuyến trước đây chuyển sang dụ dỗ nạn nhân vận chuyển số tiền mặt hoặc vàng lớn đến địa điểm chỉ định bằng xe ôm công nghệ để lừa đảo chiếm đoạt tài sản." Mục đích làm như vậy là để không cần gặp mặt, không cần lộ diện mà vẫn có thể chiếm đoạt được tiền mặt hoặc vàng, so với chuyển khoản trực tuyến thì có tính che giấu và đánh lừa cao hơn.
Trước đó, cũng để trốn tránh sự điều tra, truy quét của cơ quan công an, thủ đoạn lừa đảo “gửi vàng” đã từng một thời hoành hành. Một cảnh sát lâu năm trong lĩnh vực điều tra chống lừa đảo cho biết, với việc cơ quan công an liên tục triển khai các hoạt động trấn áp và công tác cảnh báo, khuyên can được phổ biến rộng rãi, các kênh chuyển tiền lừa đảo thông qua tài khoản ngân hàng, thanh toán của bên thứ ba của bọn lừa đảo ngày càng bị hạn chế. Vì vậy, bọn lừa đảo đã nghĩ ra cách mới: dùng hàng hóa thay cho chuyển khoản, để tránh sự theo dõi và trấn áp của các cơ quan chức năng.
Vậy tại sao xe ôm công nghệ lại thay thế các kênh như chuyển phát nhanh, chuyển phát nhanh… trở thành công cụ chuyển giao tài sản lừa đảo mới? Vị cảnh sát trên cho biết, các ngành bưu chính, chuyển phát nhanh… đang từng bước siết chặt yêu cầu kiểm tra, giám sát việc nhận và gửi hàng, đồng thời cũng có yêu cầu xác minh danh tính người nhận, cùng với việc nâng cao năng lực phòng chống lừa đảo qua mạng viễn thông của những người làm việc trong ngành logistics, "rủi ro bị phát hiện khi bọn lừa đảo gửi vàng miếng qua chuyển phát nhanh, chuyển phát nhanh… ngày càng lớn, vì vậy chúng lại bắt đầu tìm cách lách luật mới." Do đó, xe ôm công nghệ tiện lợi đã trở thành công cụ mới của bọn lừa đảo.
Nhiều người được phỏng vấn chỉ ra rằng, hiện nay vẫn còn thiếu các quy định quản lý và vận hành hiệu quả đối với hành vi vận chuyển hàng hóa bằng xe ôm công nghệ, đồng thời kêu gọi các cơ quan quản lý và doanh nghiệp nhanh chóng xây dựng và hoàn thiện các quy định liên quan.
Nhằm đối phó với thủ đoạn phạm tội mới này, Công an quận Mẫn Hành đang phối hợp với các doanh nghiệp, thông qua cơ chế “Liên minh bình yên” để tuyên truyền, phổ biến kiến thức phòng chống lừa đảo cho các tài xế xe ôm công nghệ, đồng thời hướng dẫn các nền tảng xe ôm công nghệ xây dựng chiến lược ứng phó, loại bỏ triệt để các nguy cơ tiềm ẩn.
Vậy, việc tài xế xe ôm công nghệ thực tế tham gia vào việc vận chuyển tài sản lừa đảo có vi phạm pháp luật hay không? Cảnh sát và các chuyên gia pháp lý đều cho rằng, nếu thực sự không biết gói hàng vận chuyển là tài sản lừa đảo thì nhìn chung không cấu thành tội phạm.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, nếu có tình tiết biết rõ hoặc đồng lõa thì thuộc trường hợp “biết rõ là tài sản do phạm tội mà có và thu nhập phát sinh từ tài sản đó mà vẫn cất giấu, chuyển giao, mua lại, bán hộ hoặc dùng các phương thức khác để che giấu, bao che” theo quy định của Bộ luật Hình sự, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội che giấu, bao che tài sản do phạm tội mà có.
Để tránh những rủi ro không đáng có, cảnh sát khuyến cáo, khi nhận đơn hàng vận chuyển đồ, tài xế xe ôm công nghệ cần thực hiện nghiêm túc quy trình kiểm tra, mở thùng hàng… Nếu gặp trường hợp chuyển số tiền mặt lớn, vận chuyển gói hàng không rõ nguồn gốc, liên tục thay đổi địa điểm giao dịch… thì cần báo ngay cho cơ quan chức năng, tuyệt đối không trở thành “tòng phạm” của bọn lừa đảo.